dr n. med. Kamila Ludwikowska

COVID-19 w populacji pediatrycznej

Zakażenie koronawirusem ostrej niewydolności oddechowej 2 (SARS-CoV-2 – severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) u dzieci jest częstym zjawiskiem. Od początku pandemii w Stanach Zjednoczonych odnotowano 14,8 mln przypadków choroby koronawirusowej 2019 (COVID-19 – coronavirus disease 2019) wśród dzieci, co stanowi 18,4% wszystkich pacjentów z tym rozpoznaniem. Zapadalność na COVID-19 wynosi 19 633/100 000 dzieci¹. Mimo że przebieg zakażenia u większości dzieci jest łagodny, możliwe są jego powikłania prowadzące do hospitalizacji, a nawet zgonu. Dodatkowym wyzwaniem dla pediatrów jest wystąpienie nowej jednostki chorobowej związanej z pandemią COVID-19 – wieloukładowego zespołu zapalnego związanego z SARS-CoV-2 (PIMS-TS – pediatric inflammatory multisystem syndrome temporally associated with SARS-CoV-2), nazywanego też wielosystemowym zespołem zapalnym u dzieci (MISC – multisystem inflammatory syndrome in children). To rzadkie (1 : 3000 zakażonych dzieci), ale bardzo groźne powikłanie o podłożu immunologicznym, z cechami burzy cytokinowej i manifestacji wielonarządowej. Jest schorzeniem skomplikowanym, wymagającym hospitalizacji oraz kompleksowej opieki nad dzieckiem i całą jego rodziną.

Poza bezpośrednimi zagrożeniami wynikającymi z samego zakażenia SARS-CoV-2 pandemia wiązała się z wieloma innymi problemami, z którymi musiały się zmierzyć dzieci, takimi jak: ograniczenie dostępności do placówek edukacyjnych, placówek podstawowej opieki zdrowotnej czy ograniczenie kontaktów socjalnych. Zjawiska te negatywnie wpływały na dobrostan dziecka².

Wprowadzenie szczepień przeciwko COVID-19 w 2021 roku przyczyniło się do zmniejszenia liczby powikłań, wiązało się z łagodniejszym przebiegiem choroby i dało nadzieję na powrót do normalności, czyli przede wszystkim do kontaktów społecznych i edukacji w placówkach oświatowych. Obecnie dostępne dane potwierdzają skuteczność i bezpieczeństwo szczepionek stosowanych u dzieci.

Program powszechnych szczepień przeciwko COVID-19 w Polsce i na świecie

Rodzaje szczepionek przeciwko COVID-19 stosowanych u dzieci

W populacji pediatrycznej stosuje się preparaty bazujące na mRNA, które umożliwia syntezę białka S (kolca) SARS-CoV-2, a co za tym idzie – uzyskanie odpowiedzi immunologicznej pacjenta na ten antygen. Preparaty tego typu wprowadzone do obrotu zarówno w Polsce, jak i za granicą to Comirnaty firmy Pfizer/BioNTech oraz Spikevax firmy Moderna. W ostatnim czasie amerykańska Food and Drug Administration (FDA) dopuściła do użycia u pacjentów w wieku ≥12 lat preparat Nuvaxovid firmy Novavax zawierający oczyszczony antygen S uzyskany metodą rekombinacji, znaną już z procesu produkcji np. szczepionki przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. W naszym kraju szczepionka Nuvaxovid posiada rejestrację do stosowania jedynie u osób dorosłych^3,4.

Realizacja szczepień przeciwko COVID-19

W Stanach Zjednoczonych do 4 stycznia 2023 roku zaszczepionych przeciwko COVID-19 co najmniej jedną dawką zostało 1,9 mln dzieci w wieku od 6 miesięcy do 4 lat, a 2 dawki otrzymało 9,1 mln dzieci w wieku 5-11 lat (co stanowi 32% dzieci w tej grupie wiekowej) oraz 15,2 mln dzieci w wieku 12-17 lat (58% tej grupy wiekowej)⁵. Według dostępnych danych w Polsce wykonano 3,2 mln szczepień w grupie wiekowej 5-17 lat, co biorąc pod uwagę konieczność podania 2 dawek, stanowi nieco ponad 30% dzieci, które otrzymały szczepienie⁶. Zwiększenie akceptacji szczepień przeciwko COVID-19 wymaga wiedzy lekarza na temat bezpieczeństwa i tolerancji preparatów będących aktualnie w użyciu, a także dzielenia się tą wiedzą z rodzicami pacjentów pozostających pod jego opieką.

Schemat szczepienia przeciwko COVID-19 u dzieci

W Polsce dzieciom w wieku szkolnym (5-11 lat) należy podawać w ramach szczepienia pierwotnego 2 dawki szczepionki Comirnaty po 10 µg. Odstęp między dawkami powinien wynosić 3-8 tygodni. Z kolei preparat Spikevax jest stosowany u 6-letnich dzieci oraz starszych i wymaga podania 2 dawek w odstępie 4-8 tygodni.

Do szczepienia dzieci w wieku 12-17 lat zarejestrowano w Polsce 2 preparaty: Comirnaty w dawce 30 µg, który podaje się w 2 dawkach w odstępie 3-8 tygodni, oraz Spikevax w dawce 50 µg również podawany w 2 dawkach w odstępach 4-8-tygodniowych.

Dawki przypominające (trzecie) wskazane są u dzieci w wieku ≥5 lat szczepionych preparatem Comirnaty oraz w wieku ≥12 lat, które otrzymały preparat Spikevax. Nie ustalono konieczności stosowania dawek boosterowych u dzieci w wieku szkolnym szczepionych preparatem firmy Moderna. Obecnie w Polsce dawkę przypominającą stanowi preparat firmy Pfizer/BioNTech.

Od grudnia 2022 roku w Polsce szczepienia przeciw COVID-19 dostępne są także dla dzieci w wieku od 6 miesięcy do 4 lat. Szczepienia w tej grupie wiekowej realizowane są preparatem Comirnaty (Pfizer/BioNTech) w dostosowanej do wieku dawce, tj. 3 μg/dawkę (0,2 ml). Schemat szczepienia podstawowego obejmuje 3 dawki: dwie pierwsze w odstępie 3 tygodni, a trzecią podawaną ≥8 tygodni po drugiej. W Stanach Zjednoczonych szczepienia w najmłodszej grupie wiekowej są stosowane już od czerwca 2022 roku i zalecane każdemu dziecku, które ukończyło 6 miesięcy^3,7.

Tabela 1. Schemat szczepień przeciwko COVID-19 u dzieci*

Schemat szczepienia preparatami zarejestrowanymi w Polsce i na świecie przedstawiono w tabeli 1^3,8.