Psychiatria sądowa
Nadużywanie psychiatrii do celów niemedycznych
Prof. dr hab. med. Antoni Florkowski
Wykorzystywanie diagnozy psychiatrycznej i przymusowej hospitalizacji w stosunku do przeciwników politycznych było powszechnie stosowane w Związku Radzieckim jeszcze pod koniec ubiegłego wieku. Myli się jednak ten, kto myśli, że czasy nadużywania psychiatrii do celów niemedycznych minęły. Także w Polsce znane są przypadki osób, które przez wiele lat przebywają w zamkniętych zakładach psychiatrycznych o zwykłym lub zaostrzonym rygorze, stały się bowiem ofiarami nieuczciwych działań psychiatrów, którzy bez żadnych skrupułów przedłużają ich pobyt w szpitalu psychiatrycznym, pomimo że nie stanowią i nigdy nie stanowiły zagrożenia dla porządku prawnego.
Rys historyczny
Przestrzeganie praw osób chorych i zaburzonych psychicznie uważane jest przez większą część międzynarodowej społeczności za jeden z podstawowych mierników poszanowania i przestrzegania praw człowieka w ogóle. Organizacje międzynarodowe zajmujące się problemem poszanowania oraz przestrzegania praw i swobód obywatelskich stworzyły i opublikowały szereg kart i kodeksów normujących prawa chorych psychicznie, do których można zaliczyć m.in. Deklarację Hawajską (1977), Deklarację praw człowieka i ochrony zdrowia psychicznego (1989).
Zwiększone zainteresowanie przestrzeganiem praw osób chorych psychicznie było następstwem licznych tragicznych doświadczeń z okresu II wojny światowej, kiedy Niemcy hitlerowskie zastosowały na szeroką skalę eksterminację psychicznie chorych i upośledzonych umysłowo zarówno na terenie Niemiec, jak i w krajach okupowanych, oraz nadużywania psychiatrii do celów politycznych w Związku Sowieckim i w niektórych innych krajach.
Szczególne znaczenie miało wprowadzenie regulacji prawnych w formie stosownych ustaw m.in. Rady Europy realizującej uchwaloną przez ONZ w 1948 roku Powszechną Deklarację Praw Człowieka i Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (1966). Podstawę stanowią art. 2, 9, 10, 17 wymienionego paktu.
Polska do połowy lat 90. ubiegłego wieku należała do grona kilku krajów europejskich, które nie realizowały zaleceń Rady Europy z powodu braku odpowiednich uregulowań prawnych zapewniających ochronę prawną osobom chorym psychicznie. Dopiero z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego w latach 70. rozpoczęto prace nad ustawą o ochronie zdrowia psychicznego, w których brali udział psychiatrzy i prawnicy.[1] Zostało wstępnie opracowane kilka wersji projektu tej ustawy i po trwającej ponad 20 lat dyskusji różnych środowisk stworzono ostateczną wersję ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, którą uchwalił sejm 19 sierpnia 1994 roku.
