Dążymy do celu
Objawy aktywizacji w depresji – rozpoznanie różnicowe i leczenie
Lek. Karolina Wilczyńska
Lek. Natalia Okuniewska
Dr n. med. Katarzyna Simonienko
Lek. Mikołaj Kwiatkowski
Dr hab. med. Napoleon Waszkiewicz
Do typowego obrazu depresji należą objawy deficytowe w zakresie poszczególnych procesów psychicznych, jednak w praktyce klinicysta spotyka się często ze współwystępowaniem aktywizacji w jednym lub kilku obszarach funkcjonowania psychicznego pacjenta z depresją. Sposób ich interpretacji ulega zmianom w kolejno wprowadzanych klasyfikacjach diagnostycznych, a wyniki badań skuteczności metod terapeutycznych pokazują, że specyfika objawów ma wpływ na wybór właściwego leczenia. Niniejsza praca, oprócz jednostek nozologicznych ujętych w klasyfikacji ICD-10, przedstawia szerzej koncepcję depresji z objawami mieszanymi wprowadzoną do piątej rewizji klasyfikacji DSM.
Na przełomie XIX i XX wieku niemiecki psychiatra Emil Kraepelin przyjął koncepcję dwubiegunowej natury zaburzeń nastroju w odniesieniu do trzech obszarów funkcjonowania psychicznego: nastroju, myślenia i woli. Zauważył także, że w przebiegu zaburzeń występują stany mieszane, w których jeden z obszarów wykazuje przeciwstawną biegunowość w stosunku do pozostałych dwóch, oraz postawił tezę, że stanowią one znaczną część przebiegu zaburzeń maniakalno-depresyjnych.[1] Za najważniejszą cechę charakteryzującą zaburzenia afektywne Kraepelin uznawał nawrotowość zaburzeń, a nie – jak obecnie – symptomatykę poszczególnych epizodów.[2]
Mieszany stan depresyjny według Kraepelina charakteryzował się obniżeniem nastroju z obecnością pobudzenia lub gonitwy myśli.[1] Również inni psychiatrzy z przełomu XIX i XX stulecia uznawali znaczenie kliniczne epizodów mieszanych. Praktykujący w Heidelbergu Wilhelm Weygandt twierdził, że u 64 proc. pacjentów z zaburzeniami maniakalno-depresyjnymi z jego kliniki występował epizod mieszany.[2]
Od czasów Kraepelina do drugiej rewizji klasyfikacji DSM wśród zaburzeń afektywnych wyróżniano: nawracającą depresję, nawracającą manię, nawracającą manię i depresję oraz zaburzenie afektywne ze stanami mieszanymi. Począwszy od DSM-III, za wyznacznik występowania zaburzeń dwubiegunowych uznawano obecność manii.[3] Epizod mieszany ujmowano wyłącznie w kontekście zaburzenia afektywnego dwubiegunowego obok stanów „czysto” depresyjnych i maniakalnych.[4] Przyjęty w DSM-III podział zaburzeń afektywnych na jedno- i dwubiegunowe zmarginalizował znaczenie stanów zajmujących miejsce pośrodku spektrum mania-depresja. Szczególnie restrykcyjne kryteria rozpoznania epizodu mieszanego wprowadziła klasyfikacja DSM-IV – wymóg współistnienia pełnoobjawowego epizodu depresyjnego i maniakalnego. Przyczyniło się to do zmniejszenia częstości rozpoznawania stanów mieszanych i ugruntowania błędnego przekonania co do rzadkości ich występowania.[2] Mniej restrykcyjne są tu kryteria ICD-10, które do rozpoznania wymagają jedynie dwutygodniowego okresu utrzymywania się zaburzeń nastroju i współwystępowania w tym czasie – łącznie lub naprzemiennie – objawów depresyjnych i maniakalnych.[5]
