Dążymy do celu
Czy istnieje profilaktyka choroby afektywnej dwubiegunowej? Wczesne wykrywanie wznów i postępowanie
Lek. Karolina Wilczyńska1
Mgr Magdalena Lech2
Magdalena Koperek3
Dr hab. med. Napoleon Waszkiewicz1
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe jest przewlekłym i nawracającym schorzeniem, które znacznie pogarsza jakość życia chorego oraz jego bliskich. Jej długofalowe leczenie powinno się skupiać na działaniach mających na celu zapobieganie kolejnym epizodom afektywnym. Połączenie farmakoterapii z oddziaływaniami psychospołecznymi i dobrą współpracą między lekarzem, pacjentem i jego rodziną daje szansę na lepszą profilaktykę nawrotów.
Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) charakteryzuje się występowaniem epizodów manii/hipomanii, depresji lub epizodów mieszanych, pomiędzy którymi zazwyczaj pojawiają się okresy remisji. Cechuje się dużą nawrotowością – ryzyko po przebytym epizodzie manii wynosi 51 proc. w ciągu roku i 74 proc. po czterech latach. Przeciętnie w ciągu życia występuje 5-10 epizodów afektywnych.[1] Niezbędne jest zatem wdrażanie postępowania mającego na celu profilaktykę nawrotów.
Celem profilaktyki trzeciorzędowej ChAD jest zapobieganie wystąpieniu kolejnych epizodów afektywnych, a także poprawa funkcjonowania społecznego i zawodowego pacjenta.[2] Zasadnicze znaczenie ma tutaj stworzenie prawidłowej relacji terapeutycznej pomiędzy lekarzem a pacjentem i jego najbliższymi. ChAD jest chorobą przewlekłą, obniżającą jakość życia. Pacjent powinien zdawać sobie sprawę z obecności choroby oraz mieć na jej temat wiedzę pozwalającą mu aktywnie uczestniczyć w procesie leczenia, rozpoznawać wczesne zwiastuny manii i depresji oraz stosować się do zaleceń lekarskich. Równie ważna jest umiejętność radzenia sobie ze stresem, gdyż znacznie nasilone lub przedłużające się czynniki stresogenne często poprzedzają kolejne epizody afektywne.[1]
Z pomocą przychodzą tu psychospołeczne metody oddziaływania na pacjenta, takie jak psychoedukacja, psychoterapia oraz współpraca z rodziną. Są one dopełnieniem farmakoterapii i wspólnie tworzą kompleksowe leczenie zaburzeń afektywnych dwubiegunowych, co obecnie jest uznawane za najlepszą metodę profilaktyki nawrotów.
Farmakologiczna profilaktyka nawrotów
W patogenezie ChAD główną rolę odgrywają uwarunkowania genetyczne i biologiczne. Przemawia za tym zwiększona częstość zachorowań u członków rodzin pacjentów z ChAD oraz względnie młody wiek wystąpienia pierwszego epizodu w przypadku obciążonego wywiadu rodzinnego.[3] Z uwagi na udokumentowane biologiczne podłoże choroby podstawę leczenia stanowi farmakoterapia z udziałem leków normotymicznych. W związku z nawrotowym przebiegiem zaburzeń konieczne jest stosowanie, również w okresach remisji, leczenia podtrzymującego w celu zapobieżenia kolejnym nawrotom lub zmniejszenia ich liczby.[2]
