Praktyka kliniczna
Czy skuteczna monoterapia w profilaktyce choroby afektywnej dwubiegunowej jest możliwa?
Prof. dr hab. med. Jan Jaracz1
Prof. dr hab. n. o zdr. Krystyna Jaracz2
Leczenie farmakologiczne choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD) obejmuje postępowanie terapeutyczne w ostrym epizodzie (depresja, mania/hipomania, stan mieszany) oraz profilaktykę nawrotów. Patogeneza ChAD jest złożona i na pierwszy plan wysuwają się uwarunkowania biologiczne, ale ważną rolę odgrywają także mechanizmy psychologiczne. Leki normotymiczne (LN) to niejednorodna grupa środków farmakologicznych, do których zaliczają się: lit, walproiniany, karbamazepina, a także później wprowadzone leki przeciw-psychotyczne drugiej generacji oraz lamotrygina. Mimo sugestii zawartych w standardach postępowania, w których zaleca się monoterapię LN w profilaktyce ChAD, w praktyce często stosowana jest politerapia z użyciem dwóch, trzech, a nawet czterech leków. W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczących rozpowszechnienia politerapii oraz jej uwarunkowania. Zaprezentowano także dowody kliniczne wskazujące na racjonalność takiego postępowania oraz zagrożenia, jakie niesie ze sobą.
Choroba afektywna dwubiegunowa jest chorobą psychiczną, której rozpowszechnienie, uwzględniając łącznie typ I, typ II oraz spektrum tej choroby, ocenia się na 3-5 proc. ChAD to jedna z częstszych przyczyn niesprawności młodych osób i powód zwiększonej umieralności głównie w wyniku samobójstw oraz często współwystępujących chorób układu krążenia.[1] Etiopatogeneza ChAD jest złożona i obejmuje czynniki biologiczne takie jak: uwarunkowania genetyczne,[2] zaburzenia neuroprzekaźnikowe, zaburzenia neurohormonalne, procesy zapalne,[3]zmiany neuroanatomiczne, zmiany funkcjonalne struktur mózgu związanych z regulacją procesów emocjonalnych.[4]
Coraz więcej danych wskazuje także na istotny udział doznawanych w dzieciństwie oraz aktualnie wydarzeń stresowych.[5] Interakcje wielu czynników patogenetycznych są przyczyną zróżnicowania przebiegu choroby pod względem zarówno częstości nawrotów, dominacji epizodów depresji lub manii, występowania objawów psychotycznych, skłonności samobójczych, jak i odpowiedzi terapeutycznej na stosowane leczenie. Farmakoterapia ChAD obejmuje trzy sytuacje kliniczne:
- leczenie epizodu depresji dwubiegunowej,
- leczenie manii/hipomanii/stanu mieszanego,
- profilaktykę nawrotów.
Postępowanie w wymienionych przypadkach regulują standardy opracowywane przez gremia eksperckie w różnych krajach na podstawie wyników badań klinicznych. Autorzy przewodników terapeutycznych wydanych w ostatnich latach zalecają monoterapię lekiem normotymicznym jako optymalny sposób postępowania w profilaktyce ChAD. Preferowanym lekiem jest lit.[6-8] Także autorzy polskich standardów leczenia farmakologicznego ChAD rekomendują monoterapię lekiem normotymicznym w profilaktyce nawrotów.[9]
