Zdecydowaną większość osób cierpiących z powodu uzależnień w czasie ich trwania lub leczenia dotyka depresja. Część pacjentów trafiających do specjalistów z jej powodu – psychiatrów lub psychoterapeutów – jest diagnozowana jako osoby uzależnione. Te dwie choroby bardzo często idą ze sobą w parze. Z powodu konsekwencji psychicznych, fizycznych oraz społecznych, jakie ze sobą niosą, charakteryzują się dużym ryzykiem samobójstwa. Aby skutecznie leczyć i pomóc pacjentowi, konieczne jest właściwe rozpoznanie oraz stwierdzenie w przypadku podwójnej diagnozy, co było pierwsze: depresja czy uzależnienie.

Depresja i uzależnienie

Depresja charakteryzuje się smutkiem, pesymistycznymi myślami, utratą umiejętności czerpania przyjemności z zainteresowań i rzeczy, które wcześniej sprawiały przyjemność. Stanowi mogą towarzyszyć: brak apetytu, utrata wagi, bezsenność, szczególnie śródnocna i późna, lub nadmierna senność, astenia, poczucie bezwartościowości i winy, ograniczona zdolność myślenia i koncentracji uwagi, nawracające myśli o śmierci i samobójstwie. Depresja może być skutkiem lub następstwem uzależnienia. Pojawia się jako konsekwencja przygnębiających zdarzeń i doświadczeń¹. Obejmuje nie tylko nastrój, lecz także doświadczenia fizyczne, psychiczne i behawioralne, określające długotrwały, szkodliwy stan psychiczny i może zostać rozpoznana jako zespół depresyjny. Osoby cierpiące na depresję doświadczają różnych stanów spośród wymienionych i w różnym nasileniu. Można je zaliczyć do czterech ogólnych dziedzin: afektu, poznania, zachowania i funkcjonowania².

Zespół uzależnienia może być zdiagnozowany, jeśli u pacjenta w ciągu roku zaobserwowano przynajmniej 3 z wymienionych zjawisk:

• przymus lub silne pragnienie zażywania substancji
• trudności w kontrolowaniu zachowania związanego z zażywaniem substancji (rozpoczynanie, kończenie i rozmiary zażywania)
• fizjologiczne objawy stanu odstawienia, które występują, gdy picie zostanie przerwane lub zmniejszone (specyficzny dla danej substancji zespół abstynencyjny oraz zażywanie tej samej lub podobnej substancji, aby złagodzić objawy abstynencyjne lub ich uniknąć)
• stwierdzenie tolerancji (potrzeba zażywania zwiększonej dawki substancji w celu uzyskania efektów poprzednio osiągniętych za pomocą mniejszych dawek)
• narastające zaniedbywanie innych źródeł przyjemności lub zainteresowań z powodu zażywania danej substancji, zwiększenie ilości czasu koniecznego do zdobycia lub zażywania substancji albo do usuwania skutków jej działania
• zażywanie mimo wyraźnych dowodów szkodliwych następstw, takich jak uszkodzenia wątroby, stany depresyjne występujące po okresach intensywnego używania tych substancji, uszkodzenia funkcjonowania poznawczego (w tych przypadkach należy dokonać rozpoznania, czy zażywający był świadomy natury i zakresu tych szkód)³.