Temat numeru
Zapobieganie próbom samobójczym nastolatków w warunkach szpitalnych (z perspektywy psychiatrycznego zespołu terapeutycznego)
dr n. med. Anna Baran1
prof. dr hab. n. med.Agnieszka Gmitrowicz2
- Jakie działania należy podjąć w przypadku zgłaszania przez nastolatka groźby samobójstwa? W jakiej kolejności?
- Jakie są indywidualne emocje i postawy wobec zachowań samobójczych?
- Na jakiej podstawie i kiedy rozpoznać próbę samobójczą?
- Jak ją poprawnie zakodować?
- Jak powinien reagować lekarz, gdy pozostały personel medyczny unieważnia podjęte przez nastolatka zachowania autoagresywne?
Próby samobójcze w populacji nastolatków są w naszym kraju poważnym problemem medycznym i społecznym1-3. Głównie z tego powodu w ostatnich latach zaczął zaostrzać się kryzys na oddziałach psychiatrii dzieci i młodzieży – przewlekle niedofinansowanych, borykających się z brakiem kadry medycznej. Podczas I Kongresu Zdrowia Psychicznego w Warszawie w 2017 r. został opracowany aneks do deklaracji pokongresowej dotyczący zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, który następnie dostarczono do Ministerstwa Zdrowia. Wśród oczekiwanych koniecznych zmian w opiece nad dziećmi i młodzieżą zgłoszono ważny postulat – stworzenia ogólnopolskiego programu zapobiegania samobójstwom nastolatków, w tym wprowadzenia obowiązku monitorowania zachowań samobójczych i samouszkodzeń, z uwzględnieniem ich uwarunkowań. Mimo publicznej dyskusji na ten temat oddziały psychiatryczne dla dzieci i młodzieży nie były w stanie zabezpieczyć kolejnych przyjęć nastolatków w kryzysie samobójczym – z myślami, tendencjami samobójczymi i po próbach zabicia się. Doprowadziło to pod koniec 2018 r. do składania wypowiedzeń przez psychiatrów dzieci i młodzieży w wielu dużych placówkach w Polsce.
Ta sytuacja ma także potwierdzenie w sprawozdawczości Komendy Głównej Policji (KGP), która w ostatnich latach wykazywała stały wzrost liczby prób samobójczych w populacji dzieci i młodzieży w grupie wiekowej 13-18 lat (w 2016 r. było ich 372, w 2017 r. – 587, w 2018 r. – 654, natomiast w okresie pandemii: w 2020 r. – 708, a w 2021 r. już o ponad 80% więcej – 1286, z 3-krotną przewagą dziewcząt)4. Należy jednak zaznaczyć, że te liczby stanowią tylko wierzchołek góry lodowej (zjawisko opisywane w raporcie Światowej Organizacji Zdrowia [WHO – World Health Organization] z 2014 r.), ponieważ rejestrowane* są wyłącznie ujawnione przypadki, w których istniało podejrzenie przestępstwa5. W dużych badaniach europejskich SEYLE (Saving and Empowering Young Lives in Europe) z 2014 r. próby samobójcze potwierdzało ponad 4% uczniów, a myśli samobójcze („chcę odebrać sobie życie”) 17%6,7.
Przyjęcia nastolatków po próbach samobójczych do polskich szpitali nie są wykazywane w ogólnodostępnych statystykach, mimo obecnego w rozdziale XX klasyfikacji ICD-10 („Zewnętrzne przyczyny zachorowania i zgonu”) kodu X60-X848. Kategoria ta obejmu...
