Zespół policystycznych jajników (PCOS – polycystic ovary syndrome) jest złożonym zaburzeniem metabolicznym i endokrynnym dotyczącym od 6 do 20% kobiet w wieku rozrodczym¹. Przekrojowe badania epidemiologiczne wskazują na zwiększoną częstość występowania zaburzeń depresyjnych i lękowych, a w mniejszym stopniu zaburzeń z napadami objadania się (BED – binge eating disorder), obsesyjno-kompulsyjnych (OCD – obsessive-compulsive disorder), dysfunkcji seksualnych i choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD) u kobiet z PCOS^2-5. W wytycznych zaleca się badanie przesiewowe wszystkich pacjentek z tym zespołem pod kątem występowania objawów depresyjnych i lękowych oraz BED^4,6,7.

Etiopatogeneza

PCOS to schorzenie uwarunkowane genetycznie i występujące rodzinnie. Większość objawów pojawia się zwykle już w okresie dojrzewania, a manifestacja kliniczna zespołu jest zależna od wpływu czynników środowiskowych, zwłaszcza małej aktywności fizycznej i niewłaściwych nawyków żywieniowych. Jako geny kandydujące wymienia się te związane z działaniem gonadotropin, wydzielaniem insuliny, metabolizmem, otyłością, syntezą steroidów i ryzykiem występowania chorób układu krążenia¹. Czynniki predysponujące do rozwoju PCOS to zaburzenia rozwoju wewnątrzmacicznego, niska masa urodzeniowa, wczesne pubarche, zaburzenia metaboliczne, a zwłaszcza insulinooporność (IR – insulin resistance) i otyłość. Z kolei do czynników środowiskowych należą zaawansowane produkty glikacji (AGE – advanced glycation end products), których koncentracja w organizmie jest ściśle związana z procesem termicznej obróbki żywności, a także z dietą bogatą w białko i ubogą w węglowodany. U kobiet z PCOS, niezależnie od masy ciała, stwierdza się podwyższone stężenie AGE w surowicy krwi oraz zwiększoną liczbę receptorów AGE w osłonce jajnika i komórkach ziarnistych. AGE stymulują IR, adipogenezę w tkance tłuszczowej i syntezę czynników zapalnych. Kolejny czynnik środowiskowy to bisfenol A, związek chemiczny z grupy fenoli, mający szerokie zastosowanie w produkcji tworzyw sztucznych, którego struktura jest zbliżona do estrogenu. Wskutek wiązania się z receptorami dla estrogenów może on powodować zaburzenia czynności hormonalnej wielu gruczołów⁸. Podkreśla się także rolę stresu oksydacyjnego, którego nasilenie wzrasta u kobiet z PCOS. Markery stresu oksydacyjnego są podwyższone zarówno w pęcherzykach jajnikowych, jak i w surowicy krwi chorych, co może być jedną z przyczyn słabej jakości oocytów¹.