Wysoka frakcja tych związków chemicznych w ślinie wiąże się między innymi z próchnicą i chorobami przyzębia

Badania śliny prowadzone są od wielu lat, a przedmiotem zainteresowania są zawarte w niej związki organiczne – białka, węglowodany i lipidy. Analiza biochemiczna śliny staje się obecnie cennym źródłem informacji wykorzystywanych w diagnostyce i leczeniu. Dla stomatologów szczególnie istotne znaczenie ma rola związków organicznych w fizjologii i patologii jamy ustnej.

Frakcja lipidowa śliny składa się głównie z lipidów obojętnych, ale także glikolipidów i fosfolipidów. Zaburzenia parametrów lipidowych śliny stwierdza się w przebiegu chorób dotyczących jamy ustnej i chorób ogólnoustrojowych. Interesujących obserwacji dostarczyły wyniki badań frakcji lipidowej śliny u osób z mukowiscydozą i z zespołem Sjögrena. U tych chorych stwierdzono różnice w składzie i ilości lipidów śliny. Mukowiscydoza to choroba wrodzona, polegająca na nieprawidłowej i niedostatecznej czynności gruczołów zewnątrzwydzielniczych. Ślina chorych na mukowiscydozę zawiera znacznie więcej lipidów obojętnych takich jak wolne kwasy tłuszczowe, triglicerydy i cholesterol w porównaniu ze śliną osób zdrowych.[1] Natomiast u pacjentów z zespołem Sjögrena dochodzi do zaburzenia funkcji gruczołów ślinowych i łzowych. Ślina pochodząca ze ślinianek przyusznych osób z zespołem Sjögrena różni się w stosunku do osób zdrowych zawartością i składem frakcji lipidowej poprzez wzrost stężenia glikolipidów i fosfolipidów.[2]

W reakcjach z lipidami przejawia się toksyczność reaktywnych form tlenu (RFT) na komórki, powodując uszkodzenia błon plazmatycznych, mutacje i transformacje nowotworowe. Nienasycone kwasy tłuszczowe pod wpływem RFT rozpadają się na krótkie fragmenty, a produktem końcowym tego procesu jest uwolnienie dialdehydu malonowego (MDA) – markera stresu oksydacyjnego. Reakcje te zachodzą także w ślinie w przebiegu różnych chorób żołądkowo-jelitowych, w cukrzycy i chorobach przyzębia.[3] Wzrost stężenia w ślinie dialdehydu malonowego stwierdzono u osób z liszajem płaskim jamy ustnej oraz u osób z aftami nawrotowymi.[4]