Wciąż trwają poszukiwania skutecznego programu skriningowego, który pozwoliłby na wczesne wykrywanie patologicznych zmian, które mogą wymagać dalszej diagnostyki pod kątem możliwego procesu przed- i nowotworowego

Nowotwory jamy ustnej wciąż stanowią znaczny problem z uwagi na wysoki wskaźnik śmiertelności i późną wykrywalność. Pomimo że aktualnie istnieją różne metody diagnostyczne, takie jak barwienie przyżyciowe, metody oparte na zastosowaniu źródeł światła, biopsje i badania histopatologiczne, wciąż brakuje jednolitego programu, który poprzez wczesną detekcję mógłby wpłynąć na redukcję liczby zachorowań, rosnącej z roku na rok. Rozwiązaniem tej sytuacji, jak pokazują liczne przykłady innych państw, jest wprowadzenie badań przesiewowych. Czym zatem jest program skriningowy, jakie warunki musi spełniać oraz z jakich składać się elementów? 

Chociaż obszary najczęstszego występowania nowotworów jamy ustnej to kraje rozwijające się (Indie, Sri Lanka, Pakistan czy Bangladesz),[1] nowotwory te stanowią poważny problem także w Europie, plasując się na siódmym miejscu w rejestrze występowania.[2] W Polsce przypadki złośliwych nowotworów jamy ustnej stanowią 4 proc. zachorowań u mężczyzn i 1 proc. u kobiet, a co roku wykrywanych jest kilka tysięcy nowych przypadków.[3]

Etiologia, objawy i grupy ryzyka

Etiologia nowotworów jamy ustnej jest niezwykle złożona i nie w pełni wyjaśniona. Potwierdzony licznymi badaniami jest wpływ czynników ryzyka takich jak spożycie tytoniu, alkoholu, przewlekłe drażnienie, wiek i płeć.[4] Należy zwrócić również uwagę na rolę infekcji grzybiczych oraz wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV).[5] HPV charakteryzuje się powinowactwem do nabłonka wielowarstwowego płaskiego. Skutkiem infekcji jest rozregulowanie cyklu proliferacyjnego komórek, niestabilność chromosomalna i transformacja nowotworowa.[6] W różnych badaniach wykrywano cząstki wirusa u 22-83 proc. pacjentów cierpiących na nowotwory jamy ustnej, głowy i szyi.[7,8]

Według WHO (1978) zmiany przednowotworowe błony śluzowej jamy ustnej to obszary zmienionej morfologicznie tkanki, gdzie ryzyko nowotworzenia jest większe niż w zdrowej tkance.[9] Opisowi temu odpowiadają leukoplakia (zmiany białe, o charakterze nadmiernego rogowacenia), erytroplakia (zmiany czerwone) oraz zmiany mieszane, biało-czerwone. Najczęściej występującą zmianą przednowotworową jest leukoplakia. Ryzyko transformacji nowotworowej wynosi tu według różnych źródeł od 0,13 do 17,5 proc.[10]

Objawy nowotworów jamy ustnej są nieswoiste i należą do nich ból, parestezje czy występowanie długo niegojących się ran i owrzodzeń w obrębie błony śluzowej. Niepokój powinny wzbudzić też zaburzenia funkcji – trudności w mowie i połykaniu.[11] Wcz...