Lek. dent. Aleksandra Hajdo

Dr hab. med. Agnieszka Mielczarek

Wczesna diagnostyka zmian próchnicowych umożliwia zastosowanie nieinwazyjnych metod leczenia, omijając utratę twardych tkanek zęba przez wdrażanie go w proces naprawa-destrukcja-naprawa itd. Zamiast leczenia inwazyjnego w celu zatrzymania rozwoju próchnicy wystarczy zmiana nawyków żywieniowych, poprawa higieny oraz zastosowanie profilaktyki fluorowej.

Żeby przeprowadzić prawidłową diagnostykę, należy:

• zastosować profesjonalne czyszczenie w celu usunięcia złogów nazębnych,
• oczyścić powierzchnie zębów,
• użyć dobrego oświetlenia,
• osuszyć zęby.

Metody wykorzystywane do wykrywania ognisk próchnicy

• Metoda wizualno-dotykowa

Najczęściej stosowana w celu wykrycia zmian próchniczych jest metoda wizualna. To prosta technika, która cechuje się wysoką specyficznością, lecz niską czułością. Polega na wzrokowej ocenie powierzchni zęba.

Pomocnym narzędziem do diagnostyki może być również kamera wewnątrzustna. Haak i wsp. doszli do wniosku, że lupy stomatologiczne lub mikroskop nie powodują wzrostu czułości diagnostyki, jeżeli stosujące je osoby są niedoświadczone w korzystaniu z tego typu pomocy. Zapoznając się jednak z wynikami Kielbassa i wsp., można założyć, że praca w powiększeniu w lepszym stopniu pozwala zauważyć ubytek tkanek twardych zęba. Rutynowe używanie zgłębnika do diagnostyki nie jest obecnie polecane. Istnieje ryzyko przeniesienia bakterii z powierzchni zakażonych na zdrowe. Ponadto może dojść do uszkodzenia plamy próchnicowej. Jednak do wykrycia braku ciągłości szkliwa można wykorzystać tępą sondę WHO.

Tabela 1. Klasyfikacja ICDAS II.

W 2005 roku wprowadzono do użytku zmodyfikowany Międzynarodowy System Wykrywania i Oceny Próchnicy – ICDAS II (ang. International Caries Detection and Assessment System) (tab. 1). Pozwala on na ocenę twardych tkanek zęba za pomocą wzroku i światła, po wcześniejszym oczyszczeniu i osuszeniu. Zdaniem autorów wskaźnik ten pozwala na ocenę stopnia zaawansowania zmiany i jej aktywności. Niewątpliwą jego zaletą jest przydatność w badaniach zarówno klinicznych, jak i epidemiologicznych.[2]

• Metoda radiologiczna

Wyróżniamy zdjęcia:

• punktowe,
• skrzydłowo-zgryzowe,
• pantomograficzne.

Zdjęcie radiologiczne jest przydatnym narzędziem w diagnostyce procesu próchnicowego. Najpowszechniej stosowaną metodą radiologiczną obrazowania zmian próchniczych jest technika zdjęć skrzydłowo-zgryzowych. Ułatwia wykrycie zmiany na etapie odwracalnego stadium i bardziej zaawansowanych zmian na powierzchniach stycznych i żujących.

Należy pamiętać:

• aby nie oglądać zdjęć pod światło – niezbędny negatoskop,
• o ograniczonej diagnostyce powierzchni stycznych – zjawisko nakładania się tych powierzchni,
• o przejaśnieniu przyszyjkowym (artefakt w okolicy szyjki zęba o trójkątnym lub półksiężycowatym kształcie), różnicujemy je z próchnicą na powierzchniach stycznych,
• o różnym stopniu demineralizacji tkanek twardych (zmiana uchwytna na zdjęciu, gdy demineralizacja wynosi 5 proc., a w przypadku słabiej uwapnionych tkanek uwidacznia się, gdy zmiana wynosi 30-50 proc.,
• o efekcie Macha.

Dzięki zastosowaniu radiografii cyfrowej i radiowizjografii (RVG) redukujemy dawkę promieniowania w porównaniu ze standardowym RTG (1 proc. dawki normalnej) oraz otrzymujemy obraz bezpośrednio na ekranie komputera.[3,4]

• Transiluminacja optyczna FOTI/DIFOTI