Wprowadzenie

Cukrzyca jest zaburzeniem metabolicznym, które charakteryzuje się utrzymującym się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi (hiperglikemia), zwykle spowodowanym zaburzoną produkcją/sekrecją i działaniem insuliny wytwarzanej przez komórki β trzustki. W 2010 r. odnotowano na całym świecie 285 mln przypadków cukrzycy, do 2030 r. liczba ta ma wzrosnąć do ok. 438 mln. W zależności od przyczyny i patofizjologii chorobę można podzielić na 2 główne typy: cukrzycę typu 1, określaną mianem cukrzycy insulinozależnej, oraz cukrzycę typu 2, dawniej nazywaną cukrzycą dorosłych.

Cukrzyca typu 1 występuje znacznie rzadziej niż cukrzyca typu 2, gdyż stanowi ona jedynie 5-10% wszystkich przypadków choroby. Cukrzyca typu 1 najczęściej jest spowodowana reakcją autoimmunologiczną skierowaną przeciwko komórkom wysp trzustkowych, które odpowiadają za produkcję insuliny. Destrukcja tych komórek wywołuje pierwotny brak insuliny we krwi, ale wrażliwość tkanek na ten hormon pozostaje zachowana. Z kolei cukrzyca typu 2, najczęściej spotykana postać cukrzycy, jest spowodowana zmniejszoną wrażliwością tkanek na insulinę (insulinooporność). Ten stan wymaga nadmiernej produkcji insuliny, często przekraczającej zdolności wydzielnicze trzustki.

Warto dodać, że w przypadku obu rodzajów cukrzycy czynnikami ryzyka rozwoju choroby są zarówno predyspozycje genetyczne, jak i warunki środowiskowe, np. dieta czy prowadzony styl życia. Dotyczy to zwłaszcza cukrzycy typu 2. Nawyki żywieniowe – takie jak wysokokaloryczna, bogata w cukry proste/cukry dodane, wysokoprzetworzona dieta wraz z niską aktywnością fizyczną – mogą znacząco przyczynić się do pogorszenia stanu zdrowia i wywołać objawy cukrzycy. Pomimo że obecnie dostępnych jest wiele sposobów leczenia, zarówno farmakologicznych, jak i niekonwencjonalnych, mają one ograniczenia w postaci skutków ubocznych (zwiększenie masy ciała, hipoglikemia) lub przeciwwskazań. Ponieważ liczba przypadków cukrzycy rośnie w alarmującym tempie, pojawia się potrzeba opracowania nowych strategii profilaktycznych, które dzięki modyfikacji stylu życia, w tym sposobu odżywiania, mogą pomóc zmniejszyć zachorowalność na cukrzycę. W niniejszej pracy opisano żywność stosowaną w ramach prewencji zaburzeń metabolicznych. Są to wybrane pokarmy i składniki odżywcze zaliczane do żywności funkcjonalnej, która ma naukowo udowodniony potencjał zdrowotny¹.