Epidemiologia krztuśca w Polsce – jaka strategia szczepień jest najskuteczniejsza?

Strategia szczepień

Elementami profilaktyki krztuśca o znaczeniu strategicznym są: szczepienia niemowląt, wykonywane we wczesnym okresie życia dziecka, strategia kokonu i szczepienia w okresie ciąży.

Szczepienie niemowląt rozpoczynamy między 6 tygodniem a 3 miesiącem życia. Schemat szczepień obejmuje zazwyczaj 3 dawki podawane w odstępie 1-2 miesięcy oraz czwartą dawkę stosowaną w 15-18 miesiącu życia dziecka. Zgodnie z rejestracją szczepionki 6-składnikowe mogą być podawane nie tylko według schematu 3 + 1, lecz także zakładającego 2 dawki szczepienia pierwotnego i trzecią dawkę podawaną po 6 miesiącach od drugiej dawki, około pierwszego roku życia⁹.

Omówione szczepienie podstawowe nie zapewnia jednak wieloletniej ochrony przed zachorowaniem, dlatego konieczne są dawki przypominające. Są one podawane według większości obowiązujących programów szczepień w okresie przedszkolnym oraz nastolatkom. Generalną zasadą jest podawanie dawek przypominających w odstępie 5 lat, a w starszych grupach co 10 lat.

Według polskiego Programu Szczepień Ochronnych (PSO) dawki przypominające przy zastosowaniu szczepionki przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi (DTaP lub Tdap) podaje się w 6 roku życia oraz w wieku 13 lat, natomiast w wieku 18 lat można opcjonalnie w miejsce bezpłatnej szczepionki Td podawać jako zalecaną szczepionkę Tdap¹⁰.

Strategia kokonu realizowana w wielu krajach ma na celu ochronę noworodków i polega na szczepieniu przeciw krztuścowi osób z otoczenia domowego dziecka: rodziców, dziadków, rodzeństwa i opiekunów. Takie działania są uzasadnione w okresie największego zagrożenia ciężkim przebiegiem choroby, a nawet zgonem z powodu zakażenia bakterią Bordetella pertussis. Z danych epidemiologicznych wynika, że 82% przypadków krztuśca u niemowląt stanowią dzieci w wieku poniżej 6 miesiąca życia¹¹.

Na podstawie badań epidemiologicznych wykazano jednak, że strategia kokonu niedostatecznie redukuje występowanie krztuśca w pierwszym półroczu życia dziecka, dlatego za bardziej efektywne uważa się szczepienie ciężarnych w II lub w III trymestrze ciąży. Według wielu wyników badań podanie szczepionki Tdap jest bezpieczne zarówno dla matki, jak i dla dziecka oraz bardzo skuteczne w prewencji krztuśca u noworodków. Zabezpieczenie to jest efektem aktywnego transportu przeciwciał IgG przeciwkrztuścowych przez łożysko. W Wielkiej Brytanii wdrożono do programu szczepień tego typu procedurę od 2012 roku i w trakcie jego realizacji nie stwierdzono zwiększenia ryzyka wystąpienia zdarzeń niepożądanych po podaniu szczepionki Tdap. Jednocześnie zaobserwowano spadek liczby noworodków chorych na krztusiec wymagających hospitalizacji¹¹.

Silnym zaleceniem jest powtarzanie szczepienia Tdap w czasie każdej następnej ciąży. Podawanie kolejnej szczepionki zawierającej komponent tężcowy nie wiąże się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych.

Dopełnieniem powyższych działań jest prowadzenie szczepień wśród pracowników ochrony zdrowia. Pozwala to nie tylko zabezpieczyć przed chorobą tę grupę zawodową, lecz także ochronić przed krztuścem ich pacjentów. Jest to szczególnie istotne w przypadku pracowników oddziałów szpitalnych mających pod opieką dzieci do 12 miesiąca życia.

Podsumowanie

Zakażenia wywołane przez Bordetella pertussis powodują choroby układu oddechowego charakteryzujące się dużą zakaźnością. Powtarzające się w ostatnich latach cykliczne wzrosty liczby zachorowań wymagają działań mających na celu zmniejszenie zagrożenia tą chorobą. Aby to osiągnąć, należy:

• stosować standardową definicję choroby
• usprawnić system rejestracji przypadków zachorowań na krztusiec
• przestrzegać ustaleń obowiązującej strategii szczepień przeciw krztuścowi wynikającej z PSO
• zapewnić utrzymanie wyszczepialności na poziomie powyżej 90% populacji.

Artykuł opublikowany w „Wydaniu Specjalnym Pediatrii po Dyplomie ” 2021; str. 1-4