Leczenie popromiennego zapalenia błony śluzowej jamy ustnej u pacjentów z nowotworami głowy i szyi

Popromienne zapalenie błony śluzowej jamy ustnej jest jednym z powikłań, które mogą wystąpić u pacjentów leczonych radioterapią z powodu nowotworów głowy i szyi. Jest to stan zapalny, który może powodować znaczny dyskomfort u pacjenta oraz utrudniać codzienne funkcjonowanie. Leczenie tego schorzenia stanowi wyzwanie dla lekarzy dentystów ze względu na specyfikę pacjentów oraz konieczność zastosowania odpowiednich procedur terapeutycznych.

W przypadku pacjentów z popromiennym zapaleniem błony śluzowej jamy ustnej, istotne jest zapewnienie kompleksowej opieki stomatologicznej. Początkowo konieczne jest złagodzenie objawów zapalenia, takich jak ból, pieczenie czy trudności w żuciu i połykaniu. Lekarz dentysta może zalecić stosowanie łagodnych płukanek, preparatów nawilżających błonę śluzową oraz leków przeciwbólowych.

Ważnym elementem leczenia jest także monitorowanie stanu jamy ustnej pacjenta i profilaktyka powikłań. Regularne wizyty kontrolne pozwalają na wczesne wykrycie ewentualnych zmian oraz szybką interwencję w przypadku pogorszenia się stanu zdrowia błony śluzowej. Ponadto, edukacja pacjenta w zakresie higieny jamy ustnej oraz właściwej diety odgrywa kluczową rolę w procesie leczenia i zapobiegania nawrotom zapalenia.

Standardowa strategia prewencji i terapii RIOM nie została sprecyzowana.

Grupa włoskich badaczy przeprowadziła ankietę zawierającą 40 pytań wśród 25 radioterapeutów onkologicznych pracujących w 25 różnych ośrodkach radioterapii we Włoszech. Celem badania było zbadanie praktyk związanych z postępowaniem w przypadku RIOM w tych włoskich placówkach medycznych.

W roku 2021 w ośrodkach objętych badaniem leczono łącznie 1554 pacjentów z HNC. Osiemdziesiąt procent ankietowanych dostarczyło pisemne wytyczne dotyczące higieny jamy ustnej. W kontekście prewencji RIOM najczęściej stosowane były płyny do płukania jamy ustnej zawierające wodorowęglan sodu, środki barierowe dla błony śluzowej jamy ustnej oraz płyny do płukania jamy ustnej z kwasem hialuronowym. W przypadku leczenia RIOM, 14 ośrodków (56%) opierało się na danych z literatury, podczas gdy 13 ośrodków (44%) korzystało z wewnętrznych wytycznych. Zapalenie błony śluzowej stopnia (G)1 najczęściej traktowane było płynami do płukania jamy ustnej z wodorowęglanem sodu, środkami barierowymi dla błony śluzowej jamy ustnej oraz sterydami, natomiast w przypadku zapalenia błony śluzowej G2/G3 częściej stosowano środki z kwasem hialuronowym, miejscowe środki znieczulające i benzydaminę. Sterydy, leki przeciwbólowe i przeciwzapalne były najczęściej używanymi lekami ogólnoustrojowymi niezależnie od ciężkości RIOM.

Podsumowując, leczenie popromiennego zapalenia błony śluzowej jamy ustnej u pacjentów z nowotworami głowy i szyi wymaga kompleksowego podejścia oraz ścisłej współpracy zespołu specjalistów. Zapewnienie pacjentowi odpowiedniej opieki stomatologicznej, monitorowanie stanu jamy ustnej oraz edukacja w zakresie profilaktyki są kluczowe dla poprawy jakości życia i komfortu pacjenta w trakcie i po radioterapii.

Literatura

Bergamaschi L, Vincini MG, Zaffaroni M, Pepa M, Angelicone I, Astone A, Bergamini C, Buonopane S, Conte M, De Rosa N, Deantoni C, Dell'Oca I, Di Gennaro D, Di Muzio N, Osti MF, Federico M, Ferini G, Franzese C, Gatti M, Grillo A, Iorio V, Manzo R, Marmiroli L, Martin G, Mazzuca F, Molinaro MA, Muto M, Pacelli R, Pepe A, Perillo A, Russo D, Salerno F, Spadaro P, Viola A, Iorio GC, Muto P, Ricardi U, Alterio D. Management of radiation-induced oral mucositis in head and neck cancer patients: a real-life survey among 25 Italian radiation oncology centers. Support Care Cancer. 2023 Dec 19;32(1):38. doi: 10.1007/s00520-023-08185-5. PMID: 38110572; PMCID: PMC10728275.

Kongwattanakul S, Petchann N, Petroch P, Thanthong S, Tungfung S, Chamchod S, Pitiporn S, Nantajit D. Prophylactic management of radiation-induced mucositis using herbal mouthwash in patients with head and neck cancer: an assessor-blinded randomized controlled trial. J Complement Integr Med. 2022 Feb 28;19(3):771-780. doi: 10.1515/jcim-2021-0457. PMID: 35218685.

Dodd MJ, Miaskowski C, Greenspan D, MacPhail L, Shih AS, Shiba G, Facione N, Paul SM. Radiation-induced mucositis: a randomized clinical trial of micronized sucralfate versus salt & soda mouthwashes. Cancer Invest. 2003;21(1):21-33. doi: 10.1081/cnv-120016400. PMID: 12643006.