Jak poprawić komfort życia pacjenta z protezą zębową?

Lekarzu, edukuj pacjenta!

Pacjenci, którzy pierwszy raz otrzymują protezę, nie wiedzą, jak o nią dbać oraz jak ją prawidłowo użytkować. Na co lekarz powinien zwrócić uwagę pacjentowi? – wyjaśnia w rozmowie z podyplomie.pl prof. dr hab. n. med. Ewa Barbara Sobolewska z Katedry i Zakładu Protetyki Stomatologicznej PUM w Szczecinie. 

Konieczna kontrola 

Wielu pacjentów nie ma świadomości, że uzupełnienie protetyczne – zarówno ruchome jak i stałe - nie jest wykonywane raz na całe życie. Kiedy więc pacjent otrzymuje protezę konieczne jest poinformowanie go o tym. Powinien on co najmniej raz w roku zgłosić się do lekarza stomatologa na wizytę kontrolną, podczas której lekarz sprawdzi retencję i stabilizację protezy na podłożu, a przy uzupełnieniach stałych ich szczelność brzeżną. Może okazać się, że konieczna jest korekta, podścielenie lub nawet naprawa uzupełnienia.  

Użytkowanie z przerwą nocną 

Pacjenci często lekceważą zalecenie dotyczące zdejmowania protezy ruchomej płytowej na noc. Dlaczego tak robią? Kiedy pytam, często odpowiadają: „bo jak ja wyglądam bez protezy”, „bez protezy zimno mi w podniebienie”, albo „jak umrę w nocy to mi tej protezy nie założą”. Tłumaczę im wtedy, że przecież w butach także nie chodzą spać. Podłoże protetyczne musi w nocy odpocząć od protezy płytowej, podobnie jak stopy od butów. 

To bardzo ważne. Pacjent w nocy może zaciskać zęby, a płyta protezy powodować nadmierny ucisk na podłoże, w wyniku czego może dochodzić do niedokrwienia i niedotlenienia podłoża objętego płytą protezy. To może powodować szybszy zanik kości. Użytkowanie protezy z przerwą nocną może znacznie opóźnić procesy zanikowe. 

Niedostateczna higiena 

Wielu pacjentów, mimo jasnych zaleceń, że nie tylko własne zęby myjemy, ale także protezy, nie stosuje się do nich. Zamiast starannie, mechanicznie przy pomocy odpowiedniej szczoteczki umyć protezę, jedynie przepłukuje ją wodą. Nie zdają sobie sprawy z tego, że przylegająca płytka protez może być przyczyną szeregu groźnych chorób, takich jak np. zapalenie płuc, szczególnie niebezpieczne u starszych osób. 

Stosowanie nieodpowiednich środków 

Jednak nawet Ci pacjenci, którzy regularnie myją protezy, powszechnie używają niewłaściwych preparatów. Częstym błędem jest używanie zbyt abrazyjnych past do mycia zębów. Takie zbyt agresywne mycie powoduje w tworzywie akrylowym płyty protezy mikro zgłębienia, co zwiększa przyleganie bakterii i grzybów. Wskazane jest codzienne mycie protez mydłem lub dedykowanymi preparatami, a dodatkowo – np. raz w tygodniu można wymoczyć protezę w preparacie zawierającym z chloroheksydynę w stężeniu 0,10% przez około 30 minut.  

Przechowywanie protezy  

Obrazek protezy w szklance z wodą przy łóżku na szczęście odszedł już do przeszłości, więc nie jest koszmarem pacjentów. Obecnie protezy przechowuje się na sucho w specjalnym plastikowym pojemniku na protezy (może być do tego użyta np. mydelniczka), co zapobiega rozwojowi bakterii i grzybów. Rano protezę należy się przepłukać i założyć.  

Wymiana protezy 

Po pewnym okresie użytkowania proteza wymagać będzie wymiany. Protezy płytowe, ze względu na osiadanie, najczęściej co 5 lat wymagają wymiany na nowe uzupełnienie. Warto uprzedzić pacjenta o takiej konieczności. Natomiast uzupełnienia stałe; korony, mosty wymienia się po różnych okresach użytkowania w zależności od sytuacji klinicznej np. jeśli proteza nie zapewnia szczelności brzeżnej. Pacjentom, którzy mogą pozwolić sobie na większy wydatek, współczesna protetyka oferuje coraz lepsze rozwiązania, oparte na nowych technologiach. Dają one lepszy efekt estetyczny i funkcjonalny.  

Liczy się każdy ząb 

Kolejna ważna informacja, z którą musimy dotrzeć do pacjentów brzmi: każdy utracony ząb można i należy uzupełnić – zarówno swój własny, jak i ten w protezie. Współczesna protetyka, którą uważam za królową stomatologii, daje takie możliwości niemal w każdym przypadku klinicznym. Obecnie wiele gabinetów stomatologicznych dysponuje skanerami wewnątrzustnymi. Pozwala to na lepszą i szybszą komunikację lekarza z pracownią techniczną i wykonywanie prac w technologiach CAD/CAM lub druku 3D.  

Motywacja 

W wielu państwach UE kiedy pacjent nie zgłosi się na wizytę kontrolną w terminie, traci bonusy lub ponosi koszty leczenia. W Polsce lekarze stomatolodzy, ani też NFZ nie mają takich narzędzi, aby zmusić pacjenta do regularnych wizyt kontrolnych. Starajmy się jednak budować zaufanie, bo bez dobrej współpracy lekarza i pacjenta rehabilitacja protetyczna nie zakończy się powodzeniem. 

Kierujmy do innych specjalistów 

Nie uciekajmy od problemu, jakim jest w ostatnich latach gorsze nastawienie pacjentów do leczenia. Pacjenci częściej są agresywni, roszczeniowi, źle znoszą działanie stresu cywilizacyjnego. Czasem pacjent od progu informuje, że przyszedł na polecenie rodziny, jednak wykonanej protezy nie zamierza w ogóle nosić. Pacjenci borykają się z różnymi życiowymi problemami. Często są bardzo labilni emocjonalnie. W takich sytuacjach warto skierować pacjenta do psychologa, czy specjalisty psychiatry, a leczenie protetyczne odroczyć. 

Nieprzestrzeganie instrukcji 

Ważną wskazówką dla pacjentów jest to, aby używali produktów takich jak kremy do protez zgodnie z zaleceniami producenta. Wielu chorych, szczególnie tych z całkowitym brakiem uzębienia własnego i dużymi zanikami kości w żuchwie, ma tendencję, by używać środków adhezyjnych w nadmiarze. Nadmiary preparatów są połykane, co może działać drażniąco na błonę śluzową. Z badań in vitro wynika, iż kremy do protez mają działanie cytotoksyczne. Niewątpliwie poprawiają one komfort użytkowania protez szczególnie całkowitych dolnych, ale pacjenci powinni umiejętnie z nich korzystać. 

Brak dystansu do reklam 

Pod wpływem przekazu z reklam, pacjenci często mają mylne przekonanie, że posiadając konwencjonalną protezę całkowitą mogą bez problemu odgryzać przednimi zębami surową marchewkę czy jabłko. Niestety, tak to nie działa. Proteza całkowita funkcjonuje w jamie ustnej pacjenta jako całość, płyta i zęby. Inny jest więc sposób żucia pokarmów: należy jedzenie kroić na kawałki i rozkładać na zęby boczne. 

Sytuacje nagłe 

Pacjent protetyczny, użytkując uzupełnienie może potrzebować nagłej pomocy w przypadku uszkodzenia protezy: złamania płyty, utraty zęba lub w przypadku uzupełnień stałych odcementowania korony lub mostu od zębów filarowych. W takim przypadku pacjent powinien zgłosić się do lekarza stomatologa. Nie należy samodzielnie naprawiać protez: sklejać odłamy płyty, osadzać korony na kleje nie dedykowane do tych napraw.  

Protezy zębowe potrafią znacznie poprawić komfort i radość życia naszych pacjentów. Warto przekonać pacjentów, by stosowali się do zaleceń, bo wtedy będą cieszyć się uzupełnieniem przez wiele lat.