Samoleczenie bólu

Wiele osób leczy się na własną rękę, sięgając po tabletki przeciwbólowe, które są łatwo dostępne bez recepty. Niewłaściwa terapia może doprowadzić do powikłań i uzależnienia.  

Ból jest przykrym wrażeniem zmysłowym oraz emocjonalnym wpływającym na obniżanie jakości życia pacjenta. Dlatego osoba odczuwająca ból chce jak najszybciej temu zaradzić. Ale do lekarza nie zawsze łatwo się dostać, a półki apteczne uginają się od preparatów przeciwbólowych bez recepty (OTC); można je kupić również w sklepach spożywczych i stacjach benzynowych. Wiele osób w pierwszej kolejności sięga więc po produkty lecznicze z grupy OTC, których sprzedaż i stosowanie odbywa się w sposób niekontrolowany.  

Polscy naukowcy postanowili zbadać, na ile pacjenci są świadomi, jeśli chodzi o stosowanie, interakcje, a także działania niepożądane leków OTC związanych z procesem samoleczenia bólu. Wnioski opublikowali na łamach „Polskiego Przeglądu Nauk o Zdrowiu”. Z analiz wynika, że większość respondentów nie konsultowała z lekarzem przyjmowania przeciwbólowych leków OTC (73% – 185 osób). Pozostali pacjenci (27% – 67 osób) korzystali z konsultacji lekarskiej przy podjęciu decyzji o rozpoczęciu leczenia tą grupą leków.  

Samoleczenie bólu może jednak okazać się pułapką. Innego postępowania wymaga ból ostry, innego przewlekły, inaczej leczy się ból neuropatyczny, czy zapalny. Pacjent samodzielnie zazwyczaj nie jest w stanie różnicować bólu. Poza tym ból, szczególnie ten długotrwały lub nawracający, jest sygnałem choroby. Łagodzenie go za pomocą leków przeciwbólowych nie do końca rozwiązuje problem, ponieważ nadal nie znana jest jego przyczyna. W tym przypadku niezbędna jest diagnoza i poza terapią bólu, rozpoczęcie leczenia choroby, która ból powoduje. Tylko takie postępowanie jest skuteczne.  

Poza tym, wszystkie leki mają listę działań niepożądanych i mogą wywołać skutki uboczne. Niektórych z nich, zwłaszcza z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), nie wolno ze sobą łączyć. Takie postępowanie zwiększa bowiem prawdopodobieństwo wystąpienia m.in. uszkodzenia narządów układu pokarmowego, czy negatywnego wpływu układ sercowo-naczyniowy. Ponadto często w preparatach o różnych nazwach jest ta sama substancja czynna, co może doprowadzić do przedawkowania, jeśli leki są brane w tym samym czasie.   

Niektóre leki wchodzą też w interakcje z innymi lekami przyjmowanymi przez pacjenta. Z analiz NFZ aż 1/3 Polaków po 65 roku życia przyjmuje co najmniej 5 leków dziennie. Zażywanie wielu medykamentów jednocześnie, zwane polipragmazją, zwiększa ryzyko wystąpienia groźnych powikłań i wzajemnych interakcji. W niektórych rodzajach bólu pewnym rozwiązaniem jest stosowanie alternatywnych metod, jak fizjoterapia czy żele przeciwbólowe.  

Leki przeciwbólowe są łatwo dostępne i na jakiś czas mogą przynosić ulgę. Jeśli ból ma charakter przewlekły, to zdarza się, że pacjenci sięgają po tabletki coraz częściej i w coraz większych dawkach. W ten sposób część chorych uzależnia się od leków przeciwbólowych. Rozpoznanie tego uzależnienia jest o tyle trudne, że pacjent przecież się leczy, a nie nadużywa alkoholu czy narkotyków. A posiadanie leków w domowej apteczce nikogo nie dziwi. 

Specjaliści nie mają wątpliwości, że w przypadku bólu pojawiającego się sporadycznie, można sięgnąć po leki przeciwbólowe, ale kiedy ma charakter nawracający lub przewlekły, należy zwrócić się do lekarza w celu postawienia diagnozy i dobrania terapii, która będzie nie tylko skuteczna, ale też i bezpieczna.  

Źródło: 

1. „Leki OTC a samoleczenie bólu”, „Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu” 3 (44) 2015 

2. „Klasyfikacja bólu przewlekłego dla potrzeb ICD-11”, Polskie Towarzystwo Badania Bólu, 2017 

3. „Polipragmazja - kiedy leki szkodzą?”, NFZ, 2022