Unikalne operacje w śląskiej klinice pomagają transpłciowym kobietom

Zabrzańska Katedra i Oddział Kliniczny Otorynolaryngologii i Onkologii Klinicznej przeprowadziła już 30 operacji zmieniających głos u osób transpłciowych – poinformował Śląski Uniwersytet Medyczny. To jedyny ośrodek w Polsce, w którym od niemal dekady wykonuje się tego typu zabiegi.

Jak wyjaśnia prof. Maciej Misiołek, kierownik Katedry i Oddziału Klinicznego Otorynolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej SUM, operacje przeprowadzono u 32 pacjentek. Dlaczego tylko u kobiet? U transpłciowych mężczyzn terapia testosteronowa zazwyczaj umożliwia satysfakcjonujące obniżenie tonu głosu. Natomiast u transpłciowych kobiet terapia estrogenowa zastosowana po okresie dojrzewania nie wpływa w istotny sposób na brzmienie głosu.

Najczęściej o pomoc specjalistów zwracają się pacjentki >20 r.ż. Przed podjęciem decyzji o operacji często pracują z logopedą i foniatrą, jednak z reguły nie daje to zadowalających efektów.

Kwalifikacja do operacji

Pacjentki mogą zostać skierowane do kwalifikacji do operacji zmiany głosu po spełnieniu kilku warunków. Wymagana jest konsultacja psychologiczna lub psychiatryczna, aby upewnić się, że decyzja nie jest chwilowym impulsem. Ponadto pacjentki muszą mieć potwierdzenie rozpoczęcia procedur sądowych związanych z tranzycją (procesem zmiany płci).

Nowoczesne techniki chirurgiczne

Specjaliści podczas operacji wykorzystują plastykę głośni Wendlera, która pozostaje standardem leczenia. To właśnie prof. Maciej Misiołek wykonał pierwszą w kraju plastykę głośni tą metodą. Polega ona na zmniejszeniu masy przednich odcinków fałdów głosowych za pomocą lasera chirurgicznego CO2. Następnie powierzchnia 1/3 fałdów głosowych zostaje poddana skaryfikacji mikronożem, co skutkuje delikatnym skrwawieniem brzegów. W ostatnim etapie zakłada się dwa szwy, wytwarzając bliznę, co zmniejsza wymiar przednio-tylny głośni.

Zabieg skutkuje podwyższeniem głosu o około 150-200 Hz. Kluczowe jest unikanie uszkodzenia pozostałej części fałdów głosowych, co mogłoby prowadzić do nadmiernego bliznowacenia i zaburzeń wentylacyjnych krtani.

Wraz z profesorem Misiołkiem operacje wykonuje dr n. med. Maciej Zieliński, który zdobywał doświadczenie u dr. Jamesa Thomasa w Portland w stanie Oregon. Specjalizuje się m.in. w laryngoplastyce feminizacyjnej, laserowej plastyce głośni oraz tyreoplastyce typu 3, wykonywanej u osób trans w celu obniżenia głosu. Obecnie dr Zieliński zajmuje się rejestracją i analizą akustyczną głosu pacjentek przed operacją i po operacji.

Rekonwalescencja i koszty

– Operacja trwa zwykle 40-50 minut. Choć sam zabieg nie jest trudny, jest technicznie wymagający, zwłaszcza podczas zakładania szwów – zaznacza dr Zieliński.

Jednym z kluczowych zaleceń podczas rekonwalescencji jest unikanie nadmiernego obciążania aparatu mowy i mówienie szeptem. Po 4-6 tygodniach odbywa się obowiązkowa wizyta kontrolna i archiwizacja uzyskanego głosu.

Zabieg nie jest refundowany przez NFZ, a jego koszt wynosi około 10 tys. zł. Doświadczenia zdobyte w zakresie plastyki Wendlera stały się podstawą do pracy doktorskiej oraz licznych publikacji w prestiżowych czasopismach medycznych.

Proces tranzycji

NFZ nie refunduje również operacji zmiany płci, jednak pacjenci mogą ubiegać się o dofinansowanie poszczególnych zabiegów, takich jak mastektomia, pod warunkiem potwierdzenia ich konieczności przez lekarza. W praktyce wielu pacjentów korzysta ze zbiórek crowdfundingowych, aby sfinansować operację.

W Polsce rocznie wykonuje się kilkadziesiąt operacji zmiany płci, głównie w prywatnych klinikach. Proces tranzycji obejmuje diagnostykę, terapię hormonalną oraz interwencje chirurgiczne, które można przeprowadzać w kilku ośrodkach medycznych w kraju.