Dążymy do celu
Blizny – profilaktyka i wybrane opcje terapeutyczne
1Lek. Jakub Sazanów-Lubelski
3Dr hab. med. Beata Bergler-Czop
2Dr n. med. Katarzyna Mierzwińska
1Lek. Gabriela Ochała
Lek. Jakub Sazanów-Lubelski
Dr hab. med. Beata Bergler-Czop
Dr n. med. Katarzyna Mierzwińska
Lek. Gabriela Ochała
Blizna powstaje w wyniku uszkodzenia skóry właściwej i zastąpienia jej tkanką łączną włóknistą w przypadku zaburzenia procesu gojenia rany, w którym wyróżnia się etapy: hemostazy, zapalenia, proliferacji i remodelingu tkanki. Blizny atroficzne występują częściej i cechują się zmniejszoną zawartością kolagenu, a na skórze są zauważalne jako ubytek. Blizny hipertroficzne powstają w przypadku niekontrolowanej proliferacji fibroblastów i nadmiaru macierzy pozakomórkowej, do której nadprodukcji predysponują uwarunkowania genetyczne, lokalizacja oraz wydłużone gojenie rany, nieprawidłowa technika chirurgiczna, a także rasa afrykańska. Klinicznie widoczne są jako wypukła zmiana, a w odróżnieniu od keloidów nie przerastają granicy rany pierwotnej. Dynamiczny rozwój zabiegów z zakresu medycyny estetycznej znacznie poszerzył dostępność terapii. Najczęstszymi metodami stosowanymi w leczeniu blizn i przedstawionymi w niniejszym artykule są: dermabrazja, laseroterapia, radiofrekwencja, zabieg nacięć podskórnych, skin needling, technika punch, peeling chemiczny, wypełnianie tkanek, farmakoterapia iniekcyjna, krioterapia oraz radioterapia. Wiele powyższych metod jest stosowanych z satysfakcjonującymi efektami w terapiach łącznych. Wybór odpowiedniej metody powinien być uzależniony od rodzaju blizny i aspektu działań niepożądanych. Pomimo mnogości dostępnych metod terapeutycznych najważniejszym elementem jest profilaktyka. Do działań zapobiegawczych należą: odpowiednie oczyszczenie i zszycie powstałej rany, przeciwdziałanie powstaniu stanu zapalnego oraz unikanie ekspozycji świeżych blizn na działanie promieniowania słonecznego. Wśród dostępnych metod stosowanych w profilaktyce powstawania blizn wyróżniono stosowanie opatrunków silikonowych, preparatów z wyciągiem z cebuli, terapię uciskową, a także zabiegi z zastosowaniem toksyny botulinowej typu A.
Blizna to wtórny wykwit skórny powstający w wyniku zastąpienia uszkodzonej skóry właściwej tkanką łączną włóknistą. W obrębie blizny stwierdza się brak przydatków skóry, włókna kolagenowe są ułożone równolegle do powierzchni skóry, a liczba włókien elastynowych jest znacznie zmniejszona. Przyczynami powstawania blizn mogą być:
- urazy,
- oparzenia,
- operacje,
- szczepienia,
- piercing,
- usunięcie tatuażu,
- schorzenia mające manifestacje skórne, np. ospa wietrzna,
- choroby dermatologiczne, np. trądzik.
Proces gojenia się rany klasycznie dzieli się na cztery etapy:
I hemostaza,
II zapalenie,
III proliferacja,
IV remodeling tkanki.[1]
Zaburzenia na którymkolwiek etapie warunkują rodzaj powstałej blizny.
Ocena kliniczna blizn
Blizny atroficzne
Blizny atroficzne są częstsze i charakteryzują się zmniejszoną zawartością kolagenu. Klinicznie prezentują się jako ubytek w skórze wtórnie do procesu zapalnego. Istnieje podział blizn atroficznych na podtypy bazujący na elementach morfologicznych takich jak wielkość czy głębokość.
Blizny hipertroficzne
Blizny hipertroficzne powstają na skutek niekontrolowanej proliferacji fibroblastów i nadmiaru macierzy pozakomórkowej. Czynnikami predysponującymi do nadprodukcji macierzy pozakomórkowej są:
- uwarunkowania genetyczne,
- rasa afrykańska,
- lokalizacja urazu (ramiona, tułów, małżowiny uszne),
- wydłużone gojenie np. z powodu infekcji,
- nieprawidłowa technika chirurgiczna.[2]
Blizny hipertroficzne charakteryzują się zwiększoną zawartością kolagenu, klinicznie objawiają się jako trwała wypukła zmiana. Ten rodzaj blizn należy różnicować z keloidami, które z kolei przerastają granicę rany pierwotnej.[3] Przypuszcza się, że oba przypadki są manifestacją tego samego rozstroju proliferacji fibroblastów z różnicą w okresie, intensywności i czasie trwania procesu zapalnego.[4] Keloidy w odróżnieniu od blizn przerosłych nie mają tendencji do samoistnej regresji. Większość osób, u których rozwijają się blizny przerosłe i keloidy, ma 10-30 lat.[1]