Teoria i praktyka
Wybrane korelacje anatomiczno-kliniczne zmian w obrębie narządu paznokciowego
Dr n. med. Andrzej Jaworek
Prof. dr hab. med. Anna Wojas-Pelc
Narząd paznokciowy (ang. human nail unit – HNU; aparat paznokciowy – AP) to wyspecjalizowana, wysoce skeratynizowana struktura. Poza znaczeniem kosmetycznym i ozdobnym, zwłaszcza w przypadku dłoni, pełni wiele istotnych funkcji: chroni dystalne, szczególnie podatne na urazy części kończyn przed czynnikami mechanicznymi, chemicznymi i biologicznymi, stabilizuje opuszkę palca, umożliwia precyzyjne manipulacje, np. podnoszenie drobnych przedmiotów, ułatwia rozróżnianie dotykanych powierzchni i rzeczy, umożliwia efektywne drapanie, ma działanie przeciwstawne dla działania sił powstających na opuszkach palców w trakcie chodzenia i inne.[1,2]
Badanie dermatologiczne jest związane z koniecznością obejrzenia całej powierzchni skóry oraz jej przydatków, w tym paznokci. Podstawowa wiedza dotycząca prawidłowej budowy i zmian patologicznych w obrębie AP często umożliwia rozpoznanie choroby, niejednokrotnie bardzo wysublimowanej dermatozy, np. liszaja płaskiego pęcherzowego, oraz wnosi szereg istotnych informacji dla lekarza praktyka, nie tylko dermatologa – np. paznokcie zegarkowate to objaw schorzeń internistycznych przebiegających z niedotlenieniem tkanek. W doskonałym podsumowaniu Grovera i Bansala z 2017 roku opisano m.in. znaczenie badania paznokcia w psychiatrii, diabetologii, medycynie sądowej, analizie schorzeń genetycznych czy farmakologii (tab. 1).[3] Znaczenie paznokcia w organogenezie podkreśla fakt, że jego zawiązki, jako efekt interakcji ektodermalno-mezenchymalnych, pojawiają się już w dziewiątym tygodniu rozwoju płodowego, czyli tydzień po rozpoczęciu formowania się palców.
HNU budują płytka paznokciowa oraz cztery podstawowe elementy:
1. proksymalny wał paznokciowy (ang. proximal nail fold – PNF),
2. macierz paznokcia,
3. łożysko paznokcia,
4. obrąbek (hyponychium).
Płytka paznokciowa
Wymienione wyżej elementy 2 i 3 formują płytkę paznokciową – w pełni skeratynizowaną strukturę, produkowaną w sposób ciągły (brak cykliczności wzrostu typowej dla włosów), o prostokątnym, nieznacznie wypukłym kształcie, która pokrywa większą część...
Szczególne własności mechaniczne paznokcia związane są z dominującą (80 proc.) obecnością α keratyny (keratyny twardej) w obrębie komórek płytki paznokciowej (onychocytów).
Keratyny (gr. kéras – róg) stanowią heterogenną rodzinę białek włókienkowych o zwartej strukturze, którą utrzymują mostki S-S cystyny. Łańcuchy polipeptydowe keratyny są formowane przez kondensacje aminokwasów. Pomimo wspólnego, ektodermalnego pochodzenia, aminokwasy budujące paznokieć, włos oraz warstwę rogową naskórka różnią się znacząco (tab. 2).
