Zespół pawiana został po raz pierwszy opisany w 1984 r. przez Andersena i wsp., którzy tym terminem określili wykwity rumieniowe skóry pośladków, w okolicach wyprzeniowych i zgięciowych. Za czynnik etiologiczny uznali alergen, na który uprzednio wystąpiła reakcja uczuleniowa po zastosowaniu miejscowym¹.

W literaturze medycznej opisano ponad sto przypadków zespołu pawiana. Oprócz zmian rumieniowych obserwowano również tworzenie się pęcherzyków i krost. Nie w każdym przypadku doszukano się wcześniejszej nadwrażliwości kontaktowej. W związku z tym wyróżniono kilka podtypów tego zespołu².

Opis przypadku

Na Oddział Dermatologiczny Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Elblągu zgłosił się 65-letni chory w celu diagnostyki i leczenia symetrycznych zmian skórnych. Pacjent był od tygodnia leczony antybiotykiem zawierającym sulfametoksazol i trimetoprim, a także lekiem mukolitycznym z ambroksolem z powodu infekcji układu oddechowego. W drugiej dobie ich stosowania zaobserwował pojawienie się wykwitów skórnych z predylekcją do zajmowania okolic zgięciowych i pośladków. Towarzyszył im nieznaczny świąd, a następnie pojawiły się dolegliwości bólowe. Podczas zbierania wywiadu pacjent poinformował także o stulejce i dyzurii.

Mężczyzna cierpiał na choroby przewlekłe – nadciśnienie tętnicze i dnę moczanową. W przeszłości przeszedł zabieg usunięcia wodniaka prawego jądra oraz endoprotezoplastykę prawego stawu biodrowego i stawów kolanowych. W wywiadzie zgłosił ponadto stan po złamaniu palca IV ręki lewej i jaskrę. Wymienione schorzenia nie miały jednak istotnego znaczenia w postępowaniu diagnostycznym. Zwrócono natomiast uwagę na zasygnalizowany epizod sprzed kilku lat – oparzenie chemiczne okolicy anogenitalnej płynem czyszcząco-dezynfekującym do toalet. W celach leczniczych pacjent stosował wówczas roztwór nadmanganianu potasu, preparat zawierający bezbiałkowy wyciąg z krwi cieląt oraz maść lub krem, którego nazwy nie pamiętał.

W badaniu fizykalnym stwierdzono symetryczne, wyraźnie odgraniczone od otoczenia zmiany rumieniowe, rumieniowo-złuszczające i nadżerki na podłożu rumieniowym zlokalizowane w okolicach pachowych, pachwinowych, na narządach płciowych zewnętrznych i pośladkach (ryc. 1-3). Towarzyszył im miejscowy obrzęk, występowała także bolesność podczas palpacji. Zauważalne były również wykwity pęcherzykowe, wyciek treści ropnej z ujścia zewnętrznego cewki moczowej i stulejka. Z dodatkowych nieprawidłowości w badaniu przedmiotowym wykryto obustronne trzeszczenia nad polami płucnymi, uwypuklenie powłok brzusznych w okolicy pachwinowej prawej i cechy grzybicy międzypalcowej stóp.