Kapilaroskopia jest nieinwazyjnym badaniem diagnostycznym, umożliwiającym ocenę przepływu krwi w obrębie mikrokrążenia w czasie rzeczywistym. Jako pierwszy naczynia włosowate wału paznokciowego za pomocą mikroskopu zaobserwował w 1663 r. Kolhaus. Za podstawę rozwoju kapilaroskopii uznaje się obrazy kapilaroskopowe opisane u chorych na układowe choroby tkanki łącznej przez Maricq i LeRoya w latach 70. XX w. Podstawowym wskazaniem do wykonania omawianego badania jest objaw Raynauda, który towarzyszy różnym chorobom, w tym autoimmunologicznym¹. Odkąd w 2013 r. kapilaroskopia została wpisana w kryteria klasyfikacyjne twardziny układowej i uznana przez najważniejsze towarzystwa reumatologiczne za metodę umożliwiającą ocenę jej aktywności, w literaturze pojawia się coraz więcej doniesień na temat odchyleń obrazu kapilaroskopowego także w innych autoimmunizacyjnych chorobach tkanki łącznej, takich jak zapalenie skórno-mięśniowe, toczeń rumieniowaty układowy (SLE – systemic lupus erythematosus), zespół Sjögrena, mieszana choroba tkanki łącznej (MCTD – mixed connective tissue disease) czy zespoły nakładania^1-3.

Technika badania

Standardowo badanie przeprowadza się w obrębie pro­ksymalnych wałów paznokciowych nieuszkodzonej skóry palców od II do V obu rąk, a ocenie podlega dystalny rząd kapilar. Analiza kształtu, wielkości oraz liczebności naczyń jest możliwa dzięki 10- do 200-krotnemu powiększeniu mikroskopu, chociaż w najnowszych urządzeniach możliwe są powiększenia nawet 500-krotne. Konieczne jest także zimne źródło światła. Uwidocznione zostają przepływające w kapilarach kolumny erytrocytów, co umożliwia ocenę przepływu krwi. Można także zaobserwować zmiany w obrębie podścieliska. Badanie powinno być wykonywane w pomieszczeniu o temperaturze 20-22°C, przy czym zalecana jest kilkunastominutowa adaptacja do temperatury otoczenia. W dniu badania pacjent nie powinien spożywać ostrych pokarmów, bardzo gorących lub bardzo zimnych napojów w celu uniknięcia nadmiernego rozkurczu lub skurczu naczyń. Na co najmniej 14 dni przed badaniem nie zaleca się wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych ani kosmetycznych w obrębie aparatu paznokciowego i wałów paznokciowych – wskutek urazu mogą pojawić się wybroczyny lub naczynia o nieprawidłowej morfologii. Osoba badana powinna znajdować się w pozycji siedzącej, z ręką ułożoną na wysokości serca. W celu zwiększenia przezierności warstwy rogowej należy zaaplikować na wał paznokciowy olejek immersyjny. Z uwagi na możliwość zaburzenia przepływu krwi w trakcie badania należy unikać ucisku na badany palec. Wskazane jest wykonywanie dokumentacji fotograficznej z archiwizacją obrazu^3-5.