Implantacja urządzeń wszczepialnych to jedna z najważniejszych metod elektroterapii serca. Kardiostymulatory pozwalają na zniwelowanie objawów wynikających ze zbyt wolnej czynności serca, a niekiedy, np. w sytuacji całkowitego bloku przedsionkowo-komorowego, stają się narzędziem ratującym życie. Wszczepialne kardiowertery-defibrylatory wydłużają życie – przerywają groźne komorowe zaburzenia rytmu, chroniąc pacjentów przed nagłym zgonem sercowym. Wreszcie dzięki urządzeniom najbardziej złożonym, służącym do terapii resynchronizującej, można niejednokrotnie znacząco zredukować objawy i wydłużyć życie chorych z ciężką niewydolnością serca.

Wprowadzenie

Historia elektroterapii serca za pomocą urządzeń wszczepialnych sięga końca lat 50. XX w. Pierwszy pacjent poddany zabiegowi wszczepienia całkowicie wewnętrznego kardiostymulatora (PM – pacemaker) nie cieszył się długo pionierskim urządzeniem – odmówiło ono posłuszeństwa już kilka godzin po implantacji. Historia tego chorego jest jednak najlepszym dowodem na słuszność koncepcji w pełni wszczepialnych układów stymulujących, a także przykładem ich ciągłego udoskonalania, aż do dziś. Pacjent przeżył bowiem ponad 80 lat, a zmarł z powodu całkowicie niezależnego od zaburzeń funkcjonowania układu bodźcoprzewodzącego. W międzyczasie przeszedł ponad 20 zabiegów związanych z kolejnymi wymianami PM.¹

Historia wszczepialnych kardiowerterów-defibrylatorów (ICD – implantable cardioverter-defibrillator) oraz stymulatorów resynchronizujących (CRT – cardiac resynchronization therapy), choć krótsza, także pokazała, że urządzenia te – jeśli zostaną prawidłowo zastosowane – przyczyniają się do poprawy rokowania pacjentów.^2,3 Stały się one również niezwykle cennym narzędziem diagnostycznym, które pozwala na ocenę wielu parametrów klinicznych, związanych nie tylko z zaburzeniami rytmu serca, lecz także np. z aktywnością fizyczną czy stopniem zastoju w krążeniu płucnym chorych z niewydolnością serca. Ma to szczególne znaczenie w kontekście rozwoju telemedycyny i dostępności wspomnianych danych na odległość, co w praktyce oznacza możliwość monitorowania pacjentów w sposób ciągły bez konieczności wychodzenia z domu.⁴

Kardiostymulatory

Mimo że historia stosowania stymulacji serca jako metody leczniczej jest długa, aktualne, pochodzące z 2013 r. wytyczne European Society of Cardiology (ESC) w większości punktów zawierają zalecenia o poziomie dowodu C lub B. Oznacza to, iż nie przeprowadzono dużych randomizowanych badań w tej grupie chorych.⁵ Z drugiej strony w wielu jednostkach chorobowych korzyść z wszczepienia PM wydaje się oczywista, co potwierdzają badania obserwacyjne.⁶