Jedną z głównych przyczyn chorób układu sercowo-naczyniowego są nieprawidłowe nawyki żywieniowe. Dziś jesteśmy świadkami niezwykle szybkiego rozwoju badań dotyczących właśnie tych nawyków. Mnogość tez i przypuszczeń rodzi wiele wątpliwości oraz kontrowersji wokół tego zagadnienia. W artykule autorzy starają się uporządkować aktualną wiedzę na ten temat.

Wprowadzenie

Choroby serca i naczyń są obecnie wiodącą przyczyną zgonów w krajach rozwiniętych. Zaburzenia lipidowe, obok nadciśnienia tętniczego, są głównym modyfikowalnym czynnikiem ryzyka tych chorób, dlatego obniżenie aterogennych frakcji lipoprotein jest jednym z najważniejszych celów w terapii kardiologicznej. Leczenie farmakologiczne jest najczęściej wybieraną metodą regulacji zaburzeń lipidowych, nie jest to jednak jedyny zalecany sposób, a metody z zakresu medycyny stylu życia, a zwłaszcza zmiana nawyków żywieniowych, pozostają niedocenioną bronią w obniżaniu aterogennych frakcji lipoprotein. Do zaburzeń lipidowych przyczyniają się: wysokie spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych (NKT) i kwasów tłuszczowych typu trans oraz – w mniejszym stopniu – wysokie spożycie cholesterolu pokarmowego i niskie błonnika, szczególnie jego frakcji rozpuszczalnych w wodzie. Na profil lipidowy mają również wpływ mała aktywność fizyczna i siedzący tryb życia.

Szacuje się, że zaburzenia lipidowe występują u około 60% Polaków i nie jesteśmy wyjątkiem na świecie i w Europie. Dyslipidemia jest na tyle palącym problemem w nowoczesnej kardiologii, że European Society of Cardiology (ESC) utworzyło dokument poświęcony wyłącznie leczeniu zaburzeń lipidowych (2016 ESC/EAS Guidelines for the Management of Dyslipidaemias).¹ W chwili publikacji wspomnianych wytycznych na szczególną uwagę zasłużyła tabela 5, która przedstawia rodzaje zalecanych interwencji u pacjentów w różnych grupach ryzyka. Wynika z niej, że na przykład u osoby z grupy małego ryzyka sercowo-naczyniowego z wysokim osoczowym stężeniem cholesterolu frakcji LDL (do 190 mg/dl) nie zaleca się podejmowania żadnego działania w zakresie modyfikacji stylu życia. Kłóci się to z aktualnym stanem wiedzy na temat aterogenezy. Wiadomo bowiem, że liczy się nie tyle chwilowe wysokie stężenie cholesterolu całkowitego (TC) i frakcji LDL (LDL-C), ale także czas ekspozycji na nie. Projektowanie terapii (w tym leczenia behawioralnego) w oparciu o tak skonstruowane wytyczne przyspieszyłoby procesy miażdżycowe, a to z kolei przyczyniłoby się do wcześniejszego włączenia farmakoterapii. W dniu 24 kwietnia 2017 roku, czyli ponad 9 miesięcy od publikacji wytycznych, na stronie ESC pojawiło się sprostowanie dotyczące tego przekazu. Sprostowanie zakłada ujednolicenie strategii postępowania w dyslipidemii z wcześniejszymi wytycznymi ESC dotyczącymi prewencji w chorobach sercowo-naczyniowych. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi zaleca się bowiem na każdym etapie leczenia dyslipidemii interwencję w zakresie medycyny stylu życia.