Dane z badań klinicznych i metaanaliz potwierdzają, że prawidłowo prowadzona rehabilitacja nie tylko przyczynia się do poprawy sprawności fizycznej pacjenta, ale także korzystnie wpływa na czynniki ryzyka miażdżycy, posiada walor edukacyjny i – co najważniejsze – zmniejsza ryzyko kolejnych groźnych zdarzeń sercowo-naczyniowych.

Wprowadzenie

Choroba niedokrwienna serca (ChNS) i ostre zespoły wieńcowe (OZW) pozostają od lat jednymi z wiodących przyczyn przedwczesnych zgonów w populacji krajów rozwiniętych. Ostatnie dekady wraz z rozwojem kardiologii inwazyjnej przyniosły znaczną poprawę w zakresie leczenia pacjentów z OZW w fazie szpitalnej. Niestety dalsza poprawa skuteczności terapii jest ograniczona przez nieodpowiednie postępowanie w fazie przedszpitalnej (co jest głównie związane z istotnym opóźnieniem od chwili wystąpienia objawów OZW do momentu wezwania pomocy medycznej) oraz w fazie poszpitalnej. O ile średnia śmiertelność wewnątrzszpitalna chorych z OZW wynosi ok. 5%, to w ciągu pierwszego roku po opuszczeniu szpitala umiera kolejnych 10-15% pacjentów.

W optymalizacji postępowania przedszpitalnego główną rolę odgrywają szeroko pojęta edukacja społeczna i usprawnianie systemów ratownictwa medycznego. Działania dotyczące fazy poszpitalnej są bardziej złożone – na poprawę sytuacji mogą mieć wpływ lepszy dostęp do opieki specjalistycznej, poprawa świadomości społecznej w zakresie zwalczania czynników ryzyka oraz odpowiednio dobrana rehabilitacja kardiologiczna. W ostatnim czasie podejmowane są próby zwrócenia większej uwagi środowiska medycznego na opiekę poszpitalną nad pacjentami z OZW – wdrażany od 2017 roku projekt Koordynowanej Opieki Specjalistycznej dla pacjenta po zawale mięśnia sercowego (KOS-zawał) zakłada między innymi szeroki dostęp do rehabilitacji kardiologicznej. Działania takie są zbieżne z rekomendacjami European Society of Cardiology (ESC), które zakwalifikowało uczestnictwo w rehabilitacji kardiologicznej do najsilniejszej klasy zaleceń (IA), uznając, że wszyscy pacjenci po zawale mięśnia sercowego powinni uczestniczyć w programie.¹

Niestety w Polsce mimo jednoznacznych zaleceń rehabilitacja kardiologiczna jest wdrażana za rzadko. Analiza ogólnopolskiej bazy danych AMI-PL przeprowadzona w latach 2009-2012 wykazała, że z rehabilitacji kardiologicznej po OZW skorzystało jedynie 22% chorych (14 758 pacjentów). Rehabilitacja w większości przypadków trwała do 3 miesiąca po zawale (79% chorych) i najczęściej wykorzystywana była jako element terapii przez młodszych pacjentów (30% wśród osób w wieku <65 roku życia). Zauważono również, że dotyczyła głównie leczonych inwazyjnie na oddziałach kardiologii (27%), w porównaniu z leczonymi zachowawczo (8%).²