Historia medycyny

Księżna wojskowej chirurgii – Wiera Giedrojć

Mgr Michał Chlipała

Katedra Historii Medycyny UJ CM

Droga kobiet do zawodu lekarza w dawnych wiekach z pewnością nie była usłana różami. Nie oznacza to jednak, że ambitne i zdeterminowane kobiety nie potrafiły przełamać rozmaitych barier i sięgnąć po tytuł doktora medycyny. Przykładem może być chociażby Dorothea Leporin-Erxleben (1715-1762) (ryc.1), która w 1754 roku obroniła egzamin doktorski na Uniwersytecie w Halle, za zgodą króla Prus Fryderyka II (słynącego z niechęci do kobiet!).

Przełamywanie barier

Sto lat później sytuacja niewiele się zmieniła. Elizabeth Blackwell (1821-1910) (ryc. 2), pierwsza kobieta lekarz w USA, czy Elizabeth Garret-Anderson (1836-1917) (ryc. 3) albo słynna Siódemka z Edynburga (siedem kobiet, które w 1869 roku zaczęły studia medyczne na Uniwersytecie w Edynburgu, wymuszając zmianę prawa brytyjskiego w tym zakresie).

Jeszcze ciekawszy bywał los kobiet, które pragnęły zająć się medycyną pola walki. Zmarły w 1865 roku Generalny Inspektor Szpitali armii brytyjskiej (ranga odpowiadająca generałowi brygady) James M. S. Barry cieszył się reputacją dobrego chirurga, gdyż wykonał pierwsze cięcie cesarskie na kontynencie afrykańskim, po którym matka i dziecko przeżyli. Uważano go również za skutecznego administratora, bowiem po wojnie krymskiej znacznie poprawił warunki w wojskowych szpitalach brytyjskich. Gdy zmarł jako szanowany oficer i lekarz, okazało się, że był kobietą, prawdopodobnie noszącą nazwisko Margaret Ann Bulkey, siostrzenicą irlandzkiego malarza Jamesa Barry’ego, która po śmierci wuja przybrała męską płeć i korzystając ze spadku skończyła studia medyczne w Edynburgu, a potem kontynuowała karierę jako lekarz wojskowy przez ponad 50 lat.

Rosyjski ślad

Imperium Rosyjskie również nie było miejscem, gdzie pragnąca studiować medycynę kobieta mogła myśleć o spełnieniu swoich marzeń. Znakomicie pokazują to losy Anny Tomaszewicz-Dobrskiej (1854-1918) (ryc. 4), pierwszej Polki, która uzyskała tytuł doktora medycyny. Jako carska poddana musiała udać się na studia do Zurychu, gdzie w 1877 roku obroniła egzamin doktorski, jednak w kraju spotkała się z chłodnym przyjęciem – odmówiono jej członkostwa w Warszawskim Towarzystwie Lekarskim, zaś dyplom nostryfikowała w Akademii Medyko-Chirurgicznej w Petersburgu.

Podobne problemy miała bohaterka tej opowieści, czyli Wiera Ignatiewna Giedrojć. Pochodziła ona ze starego rodu kniaziów Wielkiego Księstwa Litewskiego – Giedroyciów (Giedrojciów) herbu Hippocentaurus. Wywodziło się z niej wielu znaczących ludzi, ...

Ojciec Wiery, Ignacy (zapisywany pod rosyjskim imieniem jako Ignatij Ignatiewicz), był również potomkiem rodu Giedroyciów. Jak można by mniemać na podstawie fragmentarycznych zapisków, brał udział w powstaniu styczniowym na Litwie, jednak nie poni...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Kobieta z niepokornym charakterem

Wiera Ignatiewna urodziła się 7 kwietnia (starego stylu) 1870 roku w rodzinnym majątku Słobodyszcze, w powiecie briańskim guberni orłowskiej. Jej ojciec [...]

Przerwana kariera we Francji

W 1894 roku Wiera Ignatiewna wyszła za mąż za swojego przyjaciela, kapitana Mikołaja Afanasiewicza Biełozierowa. Ślub był formalnością, która umożliwiła jej [...]

Wyższa szkoła na placu boju

Życiową drogę Wiery Ignatiewny przecięła po raz pierwszy wielka historia. 8 lutego 1904 roku Cesarstwo Japonii, które od kilku dekad gwałtownie [...]

Ciągła praca chirurgów

We wrześniu 1904 roku oddział został skierowany na front, gdzie utworzył prowizoryczny szpital polowy. Sale operacyjne tworzono w chińskich fanzach, nieustannie [...]

Zasada trzech godzin

Wiera Giedrojć dzięki doświadczeniu w chirurgii miękkiej, szczególnie w operowaniu przepukliny pachwinowej, nie wahała się wykonywać laparotomii w trudnych polowych warunkach. [...]

Wykłady dla sióstr i lekarzy

Oczywiście praca w szpitalu dworskim nie oznaczała końca jej kariery naukowej. W 1912 roku obroniła na Uniwersytecie Moskiewskim pracę doktorską poświęconą [...]

Naczelny chirurg korpusu

Po rewolucji lutowej (8-16 marca 1917 roku) rozwiązano także lazaret nr 3. Doktor Giedrojć w maju 1917 roku ponownie wyruszyła na [...]

Do góry