Dr hab. dariusz włodarek: Pacjent poza informacją, czego ma unikać, winien dostać listę produktów i potraw, które może spożywać. Przekazanie tylko listy produktów eliminowanych najczęściej prowadzi do monotonnej diety oraz zbyt małej podaży wybranych składników odżywczych, nawet przy utrzymanej na prawidłowym poziomie wartości energetycznej diety.

Pamiętajmy, że pacjent może opacznie zrozumieć zalecenie „Proszę przejść na dietę!”. Uzna, że ma się odchudzać lub spożywać wyłącznie potrawy lekkostrawne. I dlatego bardzo potrzebna jest współpraca z chorym i pełna wyjaśnień rozmowa

Niedożywienie białkowo-energetyczne u osób z chorobą nowotworową wynika ze zbyt małej podaży białka, tłuszczu i węglowodanów, niepokrywającej potrzeb organizmu chorego, oraz ze zmniejszonego ich wchłaniania (NCI 2011). Ponadto może wynikać ze zwiększonej utraty substancji odżywczych, zwiększonego zapotrzebowania wynikającego z choroby nowotworowej lub schorzeń współistniejących (Kłęk i wsp. 2013). Objawami, które mogą wpływać na zmniejszenie spożycia żywności przez osoby z chorobą nowotworową, są:

• anoreksja,
• nudności,
• wymioty,
• biegunka,
• zaparcia,
• zapalenie błony śluzowej jamy ustnej i żołądka,
• zaburzenia połykania,
• zmiany w odczuwaniu smaku i zapachu,
• ból,
• depresja i lęk.

Dodatkowo do wystąpienia wyniszczenia przyczyniać się mogą zaburzenia w metabolizmie składników odżywczych wywołane chorobą nowotworową. Może to być nietolerancja glukozy, insulinooporność, zwiększona lipoliza, zwiększony obrót białka w organizmie chorego (NCI 2011).

Cele interwencji żywieniowej

Podczas terapii choroby nowotworowej rekomendacje dotyczące sposobu żywienia mogą się różnić, jednak utrzymanie prawidłowego stanu odżywienia jest ważne na każdym jej etapie (NCI 2011).

Interwencja żywieniowa ma na celu:

• zapobieganie niedoborom żywieniowym lub, gdy już wystąpią, zmniejszenie ich stopnia,
• zapobieganie zmniejszaniu beztłuszczowej masy ciała,
• poprawę tolerancji zastosowanego leczenia przeciwnowotworowego,
• zminimalizowanie dolegliwości wpływających na spożycie żywności, a wynikających z działań ubocznych leczenia przeciwnowotworowego,
• utrzymanie dobrej kondycji organizmu,
• ochronę układu immunologicznego, a tym samym zmniejszanie ryzyka zakażeń
• pomoc w rekonwalescencji i zdrowieniu,
• poprawę jakości życia (NCI 2011).

Osoby z zaawansowaną postacią choroby nowotworowej powinny otrzymywać wsparcie żywieniowe, nawet jeśli nie wpływa ono na zwiększenie masy ciała. Dzięki temu możliwe będzie:

• zmniejszenie działań niepożądanych,
• zmniejszenie ryzyka zakażeń (jeżeli żywność podawana jest do przewodu pokarmowego),
• zmniejszenie osłabienia,
• polepszenie dobrostanu ogólnego (NCI 2011).

Osoby wyleczone lub w okresie remisji choroby nowotworowej powinny nadal przestrzegać wytycznych dotyczących prawidłowego żywienia. Dobrze zbilansowana dieta będzie wpływała na zmniejszenie ryzyka wystąpienia innych schorzeń (chorób układu krążenia, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego) lub łagodzenie ich przebiegu.

Ocena stanu odżywienia

Stan odżywienia pacjentów ma istotne znaczenie nie tylko dla rozwoju choroby nowotworowej, ale również dla wystąpienia działań ubocznych i powikłań wynikających z terapii. Celem oceny stanu odżywienia jest identyfikacja chorych zagrożonych niedożywieniem lub niedożywionych, określenie rodzaju i stopnia niedożywienia oraz monitorowanie w przyszłości skuteczności interwencji żywieniowej (Kłęk i wsp. 2013).

Ocena stanu odżywienia obejmuje:

• wywiad żywieniowy,
• badania antropometryczne (pomiar masy ciała, wyznaczenie i ocenę wskaźnika BMI, określenie wielkości niezamierzonego zmniejszenia masy ciała w ostatnich miesiącach, pomiar obwodu ramienia, grubości fałdów skórno-tłuszczowych, pomiar składu ciała za pomocą bioimpedancji),
• badania biochemiczne (Kłęk i wsp. 2013, Gronowska-Senger 2013).

Wykorzystywane są też skale przesiewowe, takie jak: Mini Nutritional Assessment, Nutritional Risk Screening 2002, Subjective Global Assessment, Malnutrition Universal Screening Tool (Kłęk i wsp. 2013, Gronowska-Senger 2013).

Ocena zapotrzebowania energetycznego

Najprostszym sposobem ocenienia, czy wartość energetyczna diety jest prawidłowa dla określonej osoby, jest obserwacja jej masy ciała. Jeżeli utrzymuje się ona na stałym poziomie, potrzeby energetyczne są prawidłowo zaspokojone, natomiast gdy masa zmniejsza się lub zwiększa, oznacza to, że podaż energii jest odpowiednio niewystarczająca lub nadmierna.