Ból u chorych na nowotwory może występować na każdym etapie diagnostyki i leczenia choroby nowotworowej. Może być pierwszym objawem choroby. Dolegliwości bólowe odczuwa połowa chorych w fazie leczenia radykalnego i prawie wszyscy w fazie terminalnej. Ból może też występować w okresie remisji, a także u osób, które zakończyły leczenie onkologiczne nawet wiele lat wcześniej. Bóle u chorych na nowotwory spowodowane są samym procesem nowotworowym, diagnostyką i leczeniem oraz wyniszczeniem. U tych osób mogą też występować bóle koincydencyjne niezwiązane z chorobą zasadniczą.

Ból w chorobie nowotworowej traci swoje fizjologiczne uzasadnienie – nie ma charakteru informacyjnego ani ostrzegawczego. W znacznej mierze pogarsza natomiast jakość życia chorych, uniemożliwia normalne funkcjonowanie oraz pełnienie odpowiednich ról rodzinnych, społecznych i zawodowych, przypomina o chorobie i śmierci, może prowadzić do depresji.

Zastosowanie się do zasad World Health Organization (WHO) pozwala na uzyskanie satysfakcjonującego efektu przeciwbólowego u 70-90% chorych doznających bólu związanego z chorobą nowotworową, jednak analizy wykazują, że prawie 40% tych pacjentów na różnych etapach choroby nadal odczuwa bóle, a w zaawansowanym okresie choroby ponad 60% pacjentów cierpi z powodu bólu.

Podstawową metodą leczenia bólu nowotworowego jest farmakoterapia.

Główne zasady farmakoterapii bólu nowotworowego

Główne zasady farmakoterapii bólu nowotworowego obejmują:

• rozpoznanie bólu, ocenę jego charakteru i nasilenia
• zastosowanie odpowiedniego leku przeciwbólowego zależnie od rodzaju bólu i jego natężenia
• zastosowanie odpowiedniej dawki leku przeciwbólowego zależnie od jego rodzaju i nasilenia bólu
• podawanie leku przeciwbólowego w równych odstępach czasu zależnie od jego farmakokinetyki i farmakodynamiki, tak aby utrzymywać analgetyczne stężenie leku w surowicy
• podawanie leku przeciwbólowego odpowiednią drogą, o ile to możliwe, doustnie; możliwe jest też podawanie analgetyku inną drogą, jeżeli okazuje się skuteczna i jest akceptowana przez chorego
• odpowiednie łączenie leków z jednego szczebla drabiny analgetycznej WHO i zmienianie preparatów na silniejsze zgodnie z tą drabiną, jeśli maksymalne dawki leków z danego szczebla są niewystarczające
• w przypadku stosowania analgetyków w postaci preparatów długo działających zaopatrzenie pacjenta w odpowiednie preparaty szybko działających leków przeciwbólowych na wypadek bólów przebijających
• stosowanie koanalgetyków, tj. leków niebędących analgetykami, ale wspomagających ich działanie przeciwbólowe
• w przypadku bólu neuropatycznego zastosowanie dodatkowych leków o udowodnionej skuteczności w leczeniu tego rodzaju bólu
• przeciwdziałanie objawom niepożądanym stosowanych analgetyków
• poinformowanie pacjenta i jego opiekunów o zasadności leczenia przeciwbólowego, konieczności regularnego, zgodnego z zaleceniami stosowania leków, możliwości wystąpienia objawów niepożądanych i sposobach ich łagodzenia
• dokładne monitorowanie skuteczności prowadzonego leczenia i jego działań niepożądanych
• zastosowanie innych niż farmakologiczne metod leczenia bólu, gdy te okazują się niewystarczające.