Wyniki najnowszego raportu Krajowego Rejestru Nowotworów opublikowanego w 2021 r. przedstawiającego dane za 2019 r. wskazują na >171 000 nowych zachorowań rocznie na nowotwory i >100 000 zgonów z ich powodu. Daje to 2,2% wzrost liczby zachorowań w stosunku do 2018 r. Jednocześnie obserwuje się 1% zmniejszenie zarejestrowanych zgonów¹.

Radioterapia jest po leczeniu chirurgicznym najczęściej stosowanym postępowaniem radykalnym w onkologii. Stanowi też efektywne narzędzie leczenia paliatywnego. W 2020 r. w Polsce promieniami leczono 91 284 pacjentów, z czego znakomita większość, bo aż 86% (78 854 chorych), była leczona z wykorzystaniem wiązek zewnętrznych (teleterapii). U pozostałych 14%, tj. 12 430 pacjentów, stosowano brachyterapię, czyli leczenie z wykorzystaniem źródeł promieniowania wprowadzanych śródtkankowo lub wewnątrzjamowo/wewnątrzprzewodowo czasowo (technika wysokiej mocy promieniowania [HDR – high dose rate]) lub na stałe (metoda implantów stałych niskiej mocy promieniowania [LDR – low dose rate]). Należy podkreślić 5% zmniejszenie się liczby leczonych w porównaniu z 2019 r. ze względu na pandemię SARS-CoV-2. Wygasanie jej skutków i obserwowany wzrost liczby zachorowań na nowotwory złośliwe pozwala szacować liczbę chorych napromienianych w Polsce na ponad 100 000 rocznie.

Obecnie w Polsce mamy 55 ośrodków radioterapii z 242 akceleratorami liniowymi, 61 systemami brachyterapii RTH, 3 stanowiskami do protonoterapii, 2 systemami neuroradiochirurgii gamma knife oraz 9 systemami do RTH śródoperacyjnej².

Kliniczne objawy późnego odczynu popromiennego

Radioterapia powoduje mniej lub bardziej nasilone zmiany w obrębie wszystkich tkanek. Obrażenia skóry prowadzą do jej przebarwienia, zaczerwienienia i ściemnienia, a w bardziej zaawansowanych przypadkach – do martwicy i powstawania trudno gojących się owrzodzeń. Uszkodzenia centralnego układu nerwowego powodują upośledzenia funkcji poznawczych i kojarzeniowych, zawały i martwicę. Przekroczenie dawek tolerancji dla pnia mózgu może doprowadzić do zgonu na skutek urazu ośrodka oddechowego, w obrębie rdzenia kręgowego zaś do objawów jego przerwania. Popromienne uszkodzenie ucha wewnętrznego doprowadza do nieodwracalnej głuchoty. Przekroczenie dawki tolerancji dla soczewek może spowodować ich zmętnienie, a uszkodzenie popromienne nerwów wzrokowych, a zwłaszcza ich skrzyżowania, ślepotę.