Półpasiec jest chorobą wywołaną przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca (VZV – varicella zoster virus), należącego do rodziny Herpesviridae. Pierwotne zakażenie prowadzi do rozwoju ospy wietrznej, która jest charakterystyczną chorobą wieku dziecięcego. Zachorowania na ospę wietrzną cechują się sezonowością, z zauważalnym wzrostem liczby przypadków późną zimą i wczesną wiosną. Znamienne dla VZV jest duże ryzyko transmisji wirusa drogą kropelkową. Ludzie stanowią jedyny rezerwuar wirusa. Reaktywacja pozostającego w latencji zakażenia skutkuje zachorowaniem na półpasiec. Osoby immunokompetentne leczone są głównie objawowo. Wskazania do leczenia przyczynowego zostały ściśle określone. Pacjenci z niedoborem odporności wymagają leczenia przyczynowego za pomocą acyklowiru.

Epidemiologia pierwotnego zakażenia VZV

W Polsce ospa wietrzna występuje często. Według informacji udostępnionych przez Główny Inspektorat Sanitarny w 2017 roku zarejestrowano 173 196 przypadków zachorowań¹.

Zapadalność na ospę wietrzną w 2017 roku wynosiła 450,8 na 100 000 osób, co stanowi nieznaczny wzrost w porównaniu z rokiem 2016². Sezonowość zachorowań na ospę znajduje swoje odzwierciedlenie w danych epidemiologicznych – najwięcej przypadków odnotowano w dwóch pierwszych kwartałach (odpowiednio 59 026 i 61 291), a najmniej między lipcem a wrześniem (16 886)¹. W 2017 roku 0,69% ogólnej liczby zarejestrowanych chorych na ospę wymagało hospitalizacji (1200 pacjentów). Prawdopodobnie nie są to kompletne dane. Nie ma bowiem obowiązku zgłaszania zachorowań na półpasiec, a liczba reaktywacji VZV nie jest znana. W badaniach epidemiologicznych prowadzonych w Niemczech wykazano spadek zarówno zapadalności na ospę wietrzną, jak i liczby hospitalizacji z jej powodu, co ma związek ze zwiększeniem wyszczepialności społeczeństwa^3,4. Co więcej, badania te ujawniły większy odsetek powikłań ospy w latach przed wprowadzeniem szczepień ochronnych³. W kanadyjskim badaniu retrospektywnym, obejmującym lata 1997-2012, wykazano zwiększoną zapadalność na ospę wietrzną we wszystkich grupach wiekowych z wyjątkiem dzieci w wieku 0-9 lat, u których niższy wskaźnik prawdopodobnie wynikał właśnie z wprowadzenia szczepień⁵. Zmienia się też wiek pierwotnego zachorowania na VZV. W poprzednich dekadach ospę wietrzną diagnozowano głównie wśród dzieci w wieku 5-14 lat, obecnie coraz więcej zakażeń rozpoznaje się w okresie młodzieńczym, częściej też zdarzają się zachorowania u dorosłych. Przebiegają one ciężej niż przeciętnie w populacji pediatrycznej, co wynika z większej reaktywności immunologicznej dojrzałego organizmu, i tym samym z większymi odczynami tkankowo-narządowymi.