Określenie „świąd” zostało wprowadzone w 1660 roku przez lekarza niemieckiego pochodzenia Samuela Hafenreffera i oznacza „nieprzyjemne uczucie wyzwalające potrzebę drapania”¹. Świąd stanowi objaw chorobowy, który może dotyczyć zarówno powierzchni skóry, jak i błon śluzowych górnego odcinka układu oddechowego i spojówek. Klasyczny podział świądu ze względu na czas trwania dolegliwości obejmuje świąd ostry (AP – acute pruritus) i przewlekły (CP – chronic pruritus), a granicę wyznacza okres 6 tygodni. Patofizjologia obu podtypów świądu jest odmienna. W przypadku świądu ostrego bodziec generuje pobudzenie przekazywane włóknami czuciowymi do ośrodkowego układu nerwowego, które następnie ulega interpretacji i konwersji na reakcję ruchową, czyli drapanie odpowiedniego obszaru ciała, co jest równoznaczne z wygaszeniem sygnału inicjującego. Z kolei u podłoża świądu przewlekłego leżą inne, złożone i dynamiczne zjawiska, które obejmują udział trzech czynników: środowiskowych, biochemicznych i molekularnych. Dodatkowo występuje tzw. zjawisko ośrodkowej sensytyzacji. Wydaje się oczywiste, że celem terapeutycznym powinno być unikanie czynnika prowokującego objawy lub – jeśli etiologia dolegliwości jest nieustalona – zahamowanie neuronalnego przepływu informacji świądowej w obrębie zarówno centralnego, jak i obwodowego układu nerwowego^2,3.

Świąd = ból?

Związek świądu z bólem jest skomplikowany i stanowi dość częsty przedmiot zainteresowania badaczy. Są to subiektywne dolegliwości o negatywnym wpływie na ogólne funkcjonowanie pacjentów, będące źródłem dyskomfortu i stresu. Chorym trudno obiektywnie ocenić nasilenie objawów. Ból i świąd to odrębne doznania czuciowe, inicjowane i przewodzone częściowo przez te same zakończenia i włókna nerwowe, przełączające się w zwojach rdzenia kręgowego lub nerwów czaszkowych. Odpowiedź ruchowa na bodziec świądowy i bólowy przekazywana zstępującymi szlakami jest zupełnie inna, choć w obu przypadkach jej głównym celem jest eliminacja zbędnego pobudzenia. Reakcją na bodziec bólowy jest unikanie ewentualnego działania uszkadzającego tkanki. Z kolei bodziec świądowy wywołuje odpowiedź ruchową związaną z drapaniem określonego obszaru skóry, które zmniejsza odczucie swędzenia, co odbywa się dzięki hamowaniu rdzeniowemu i nadrdzeniowemu. I tak z jednej strony w obrębie danego miejsca nie czuje się już uciążliwego świądu, a z drugiej strony może go zastąpić ból, jeśli drapanie było zbyt nasilone, co wydaje się już zrozumiałe dzięki wyżej wspomnianej zależności. Warto nadmienić, że w rdzeniu kręgowym istnieją neurony swoiste dla drogi świądowej^3,4.