Temat numeru

Kwalifikacja dzieci i młodzieży z wadami wrodzonymi serca do uprawiania sportu

dr n. med. Anna Turska-Kmieć

Klinika Kardiologii, Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie

Adres do korespondencji: dr n. med. Anna Turska-Kmieć

Klinika Kardiologii, Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”

al. Dzieci Polskich 20, 04-730 Warszawa; e-mail: a.turska-kmiec@ipczd.pl

  • Czy uprawianie sportu z wrodzoną wadą serca (WWS) jest bezpieczne? Czy raczej chorzy powinni ograniczyć wysiłek?
  • Wysiłek fizyczny jako lek, który wymaga ustalenia indywidualnej dawki – kto i w jaki sposób decyduje o wyborze dyscypliny sportowej i dozwolonym zakresie aktywności fizycznej
  • Omówienie zaleceń dotyczących dozwolonej aktywności fizycznej u pacjentów z WWS ze względu na stopień nasilenia wady


Podczas zbierania wywiadu pytania dotyczące aktywności fizycznej powinny być stałym elementem oceny stanu klinicznego dzieci i dorosłych z wadami wrodzonymi serca (WWS)1. W promowanie zdrowego i aktywnego stylu życia młodocianych z WWS muszą być zaangażowani rodzice, nauczyciele, lekarze oraz inni pracownicy ochrony zdrowia2. Wysiłek fizyczny sprzyja polepszeniu stanu zdrowia pacjentów z WWS, poprawia rokowanie i jest też ważny z psychologicznego oraz społecznego punktu widzenia. Brak aktywności fizycznej u młodocianych z WWS zwiększa w życiu dorosłym ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego związanych z miażdżycą. Obniżenie wartości szczytowego pochłaniania tlenu (peak VO2) podczas wysiłku odnotowane w badaniu ergospirometrycznym u dorosłych po operacjach złożonych WWS (np. zespołu Fallota, przełożenia wielkich pni tętniczych, operacjach metodą Fontana) uznano za czynnik ryzyka zwiększonej śmiertelności. Dlatego regularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych w indywidualnie ustalonym zakresie jest rekomendowane wszystkim pacjentom z WWS. Zdrowym dzieciom dotychczas zalecano codzienne wykonywanie przez co najmniej 60 minut umiarkowanego do intensywnego wysiłku. W 2019 roku opublikowano nowe wytyczne, zgodnie z którymi zdrowe osoby powinny codziennie podejmować wysiłek o umiarkowanym nasileniu przez co najmniej 150 minut i intensywne ćwiczenia przez 75 minut3.

Aktywność fizyczna i tolerancja wysiłku u bezobjawowych pacjentów pediatrycznych z małymi zaburzeniami hemodynamicznymi po leczeniu WWS lub z wadami niewymagającymi leczenia są zbliżone do zdrowej populacji i nie wiążą się z ograniczeniami w uprawianiu sportu, ale osoby te wymagają okresowej kontroli – zwykle co 12 miesięcy. Kwalifikacja chorych z zaburzeniami hemodynamicznymi o umiarkowanym nasileniu w przebiegu naturalnym WWS lub będącymi następstwem zastosowanego leczenia do uprawiania sportu wymaga stratyfikacji ryzyka nagłego zgonu sercowego oraz określenia zakresu intensywności i rodzaju dozwolonej aktywności sportowej. U pacjentów ze złożonymi WWS z istotnymi zaburzeniami hemodynamicznymi i/lub współistniejącymi zaburzeniami rytmu wysiłek nadal jest zalecany, powinien jednak być dozowany indywidualnie, ale w wielu przypadkach może być ograniczony do zajęć rehabilitacyjnych mało obciążających układ krążenia. Częstość przeprowadzania badań kontrolnych określa kardiolog. W tej grupie chorych najlepszym rozwiązaniem jest ocena możliwości leczenia zabiegowego, po którym będzie możliwa ponowna kwalifikacja do uprawiania sportu.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Kto kwalifikuje dzieci i młodzież z WWS do uprawiania sportu

Według zaleceń American Academy of Pediatrics (AAP) głównym celem badania sportowo-lekarskiego dzieci i młodzieży jest wykrywanie stanów predysponujących do urazów oraz [...]

Wytyczne dotyczące kwalifikacji dzieci i młodzieży z WWS do uprawiania sportu

Brakuje opracowań określających częstość występowania nagłego zgonu sportowego (SAD – sudden athlete death) u dzieci i młodocianych z WWS. Z ostatnio [...]

Serce sportowca u pacjenta z WWS

Określenie „serce sportowca” oznacza adaptacyjne odrębności układu sercowo-naczyniowego zawodników wyczynowych7. Sporty statyczne powodują obciążenie ciśnieniowe układu sercowo-naczyniowego i wymagają mniejszego zużycia [...]

Parametry oceny kardiologicznej pacjenta z WWS przed kwalifikacją do uprawiania sportu

Mimo publikowanych zaleceń kardiolog dziecięcy podczas kwalifikacji pacjenta z WWS do uprawiania sportu wyczynowego często nadal musi podejmować indywidualne decyzje w [...]

Podział pacjentów z WWS

Oceny kardiologicznej dotyczącej zakresu dozwolonej aktywności fizycznej wymagają pacjenci z WWS6,7,10:

Czynniki anatomiczno-hemodynamiczne ograniczające wydolność wysiłkową w WWS

Do czynników anatomiczno-hemodynamicznych ograniczających wydolność wysiłkową w WWS zalicza się5,6:

Zalecenia dotyczące dozwolonej aktywności fizycznej w WWS

Pacjenci z tą samą WWS różnią się pod względem stopnia nasilenia wady, dlatego konieczna jest indywidualizacja zaleceń w odniesieniu do dozwolonego [...]

Podsumowanie

Należy podkreślić, że nie ma możliwości wyeliminowania w 100% ryzyka nagłego zgonu u dzieci i młodzieży z WWS, które uprawiają sport [...]

Do góry