prof. dr hab. n. med. Agnieszka Szadkowska

W Polsce w ciągu ostatnich 30 lat zapadalność na cukrzycę typu 1 u dzieci wzrosła 5-krotnie, co czyni tę chorobę jedną z najczęstszych w tej populacji i powoduje, że prawie każdy lekarz pediatra spotkał lub spotka pacjenta z cukrzycą. Mimo postępów w leczeniu cukrzycy chorzy nadal narażeni są na występowanie ostrych powikłań stanowiących bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia. Zaburzenia dotyczące zarówno stanów hipoglikemicznych, jak i stanów hiperglikemicznych mogą wystąpić w każdym momencie życia chorego na cukrzycę, a ich przebieg często jest bardzo dynamiczny.

Hipoglikemia

Obecnie zarówno u dzieci, jak i dorosłych przyjmuje się dwie wartości progowe stężenia glukozy we krwi pozwalające na rozpoznanie hipoglikemii:

• ≤70 mg/dl (≤3,9 mmol/l) – stężenie alertowe, konieczne jest wówczas spożycie węglowodanów prostych i dostosowanie dawek leków obniżających glikemię
• <54 mg/dl (<3,0 mmol/l) – istotna klinicznie hipoglikemia.

Ciężka hipoglikemia u dzieci jest definiowana jako zdarzenie związane z poważnymi zaburzeniami funkcji poznawczych (w tym śpiączka i drgawki), wymagające pomocy osób trzecich w celu aktywnego podania węglowodanów, glukagonu lub podjęcia innych działań korygujących. Należy podkreślić, że młodsze dzieci potrzebują pomocy opiekunów w przypadku każdego epizodu hipoglikemii.

Hipoglikemia jest najczęściej występującym ostrym powikłaniem cukrzycy u dzieci. Częstość ciężkich niedocukrzeń wynosi 5-20/100 pacjentów/rok. Większość dzieci leczonych insuliną doświadcza lekkich niedocukrzeń kilka, kilkanaście razy w miesiącu.

W tabeli 1 przedstawiono najczęstsze przyczyny hipoglikemii u dzieci chorych na cukrzycę typu 1.

Tabela 1. Przyczyny hipoglikemii u dzieci chorych na cukrzycę typu 1

Tabela 2. Objawy hipoglikemii u dzieci z cukrzycą

Na początku hipoglikemii pojawiają się symptomy adrenergiczne, a następnie występują objawy neuroglikopenii (tab. 2).

U małych dzieci objawy hipoglikemii mogą być niespecyficzne, takie jak: ból głowy, brzucha czy kończyn, nudności, uczucie zmęczenia, zaburzenia zachowania (płaczliwość, drażliwość).

Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia hipoglikemii to:

• wiek <6 roku życia
• dłuższy czas trwania cukrzycy
• nieświadomość hipoglikemii
• poprzednie epizody hipoglikemii
• znaczna zmienność glikemii
• niskie i wysokie wartości hemoglobiny glikowanej (HbA_1c).

Nieświadomość hipoglikemii, czyli brak odczuwania patologicznie niskich (≤70 mg/dl, tj. ≤3,9 mmol/l) wartości glikemii, jest znacznie częstsza u dzieci niż u dorosłych, zwłaszcza podczas snu. Większość młodszych dzieci nie budzi się w nocy z powodu hipoglikemii. Problem ten dotyczy również części nastolatków. Nieświadomość hipoglikemii stanowi istotne zagrożenie wystąpienia ciężkiej hipoglikemii, w tym śpiączki hipoglikemicznej. Z tego powodu pacjenci z tej grupy powinni stosować systemy ciągłego monitorowania glikemii wyposażone w alarmy niskich wartości glikemii.

Leczenie hipoglikemii

Przytomnym pacjentom trzeba jak najszybciej podać 10-15 g glukozy lub słodzonych napojów (0,3 g glukozy/kg m.c.) i po 10-15 min skontrolować stężenie glukozy we krwi. W przypadku ryzyka nawrotu hipoglikemii powinni oni później spożyć węglowodany złożone i po 60 min powtórzyć pomiar glikemii. U dzieci, które odmawiają przyjęcia łatwo przyswajalnych węglowodanów doustnie lub wymiotują albo mają nasiloną biegunkę, można również zastosować glukagon.