lek. Michalina Leszczyńska-Pilich

dr n. med. Agnieszka Lipińska-Opałka

prof. dr hab. n. med. Bolesław Kalicki

Astma jest najczęstszą przewlekłą chorobą wieku dziecięcego będącą przyczyną nieobecności w szkole, wizyt na szpitalnych oddziałach ratunkowych oraz hospitalizacji. Diagnostyka astmy w populacji pediatrycznej często sprawia trudności ze względu na niejednorodny obraz kliniczny choroby w poszczególnych grupach wiekowych. Zasady leczenia są również zależne od wieku pacjenta. Przyjmuje się umowny podział na 3 grupy wiekowe: dzieci ≤5 roku życia, dzieci w wieku 6-11 lat oraz pacjenci ≥12 roku życia. Zasady leczenia astmy w ostatniej grupie wiekowej są tożsame z obowiązującymi u dorosłych.

Definicja

Astma jest przewlekłą, niejednorodną chorobą zapalną dróg oddechowych, która charakteryzuje się: świszczącym oddechem, dusznością, uciskiem w klatce piersiowej i kaszlem. Występowanie i nasilenie tych objawów zależne są od zmiennego ograniczenia przepływu wydechowego, które z czasem może stać się trwałe¹.

Według danych World Health Organization (WHO) na świecie na astmę choruje około 260 mln ludzi, z czego ponad 2 mln w Polsce^2,3.

Pierwsze objawy astmy u większości dzieci pojawiają się już przed 5 rokiem życia. Do okresu dojrzewania chłopcy stanowią większość chorych⁴.

W 1993 roku WHO powołała organizację Global Initiative for Asthma (GINA), której celem jest opracowywanie wytycznych rozpoznawania i leczenia astmy. W maju 2022 roku grupa ekspertów GINA opublikowała najnowsze rekomendacje dotyczące postępowania w astmie.

Astma jest chorobą nieuleczalną, lecz jej wczesne wykrycie i odpowiednia terapia zapewniają skuteczną kontrolę objawów, dzięki czemu choroba nie ogranicza aktywności życiowej pacjenta. Jeśli jest rozpoznana we wczesnym dzieciństwie, jej objawy mają tendencję do samoistnego ustępowania mimo zmian w budowie dróg oddechowych, które już zdążyły zajść.

Astma to złożona choroba o niejednoznacznej etiologii. Wśród najważniejszych czynników warunkujących jej wystąpienie u danego pacjenta wymienia się czynniki genetyczne i środowiskowe oraz ich wzajemne oddziaływanie, które prowadzą do klinicznych objawów choroby. Dlatego skuteczna profilaktyka pierwotna astmy nie jest obecnie znana.

Nie wyodrębniono dotychczas pojedynczego genu warunkującego zachorowanie na astmę. Wiadomo jednak, że występowanie w rodzinie astmy bądź skłonności do atopii znacząco zwiększa ryzyko zachorowania na astmę w porównaniu z populacją ogólną.

Tabela 1. Rozwój mowy dziecka a rozwój komunikacji społecznej do 4 r.ż. (modyfikacja własna

Czynniki środowiskowe wpływające na rozwój objawów uszkadzają nabłonek dróg oddechowych, co indukuje nieprawidłową odbudowę tkanek i prowadzi do remodelingu oskrzeli (tab. 1)^1,4-6.

Klasyfikacja

Astmę jako chorobę niejednorodną można sklasyfikować na różne sposoby.

Biorąc pod uwagę jej etiologię, wyróżniamy^1,4,5:

• astmę alergiczną – jest charakterystyczna dla osób z dodatnim wywiadem osobniczym i rodzinnym w kierunku atopii (atopowego zapalenia skóry, alergicznego nieżytu nosa). Często u chorych uzyskuje się dodatnie wyniki punktowych testów skórnych lub oznaczenia swoistych immunoglobulin E (IgE) dla alergenów wziewnych. Zazwyczaj obserwuje się dobrą reakcję na terapię wziewnymi glikokortykosteroidami (wGKS). Jest charakterystyczna dla pacjentów w wieku rozwojowym
• astmę niealergiczną – wyniki punktowych testów skórnych lub swoistych IgE dla alergenów wziewnych zazwyczaj są ujemne. Reakcja na terapię wGKS jest słabsza niż u chorych na astmę alergiczną. Częściej występuje u dorosłych i ma postępujący przebieg.