Izolacyjny środek zabezpieczający – wyzwania na dziś
dr n. med. Marta Broniarczyk-Czarniak
Oddział Psychiatrii Sądowej, Specjalistyczny Psychiatryczny Zespół Opieki Zdrowotnej im. J. Babińskiego w Łodzi
Adres do korespondencji:
dr n. med. Marta Broniarczyk-Czarniak
Oddział Psychiatrii Sądowej
Specjalistyczny Psychiatryczny Zespół Opieki Zdrowotnej im. J. Babińskiego w Łodzi
ul. Aleksandrowska 159, 91-230 Łódź
e-mail: marta.broniarczyk-czarniak@babinski.home.pl
-
Wobec kogo mogą zostać orzeczone środki zabezpieczające – w świetle przepisów polskiego prawa
- Pobyt w zakładzie psychiatrycznym jako izolacyjny środek zabezpieczający – w jakich okolicznościach się go stosuje
- Opis przypadków z praktyki kliniczno-sądowej
Detencja i internacja to pojęcia synonimiczne stosowane powszechnie w psychiatrii sądowej do właściwego z punktu widzenia prawnego określenia środków zabezpieczających. Instytucję izolacyjno-leczniczych środków zabezpieczających wprowadzono do polskiego prawa na mocy Kodeksu karnego (dalej: k.k.) z 1932 r. w celu jej stosowania wobec sprawców czynów zabronionych popełnionych w stanie niepoczytalności lub poczytalności ograniczonej. Pozostały one w k.k. z 1997 r. w nieco zmienionej formie, a nowelizacja prawa karnego z 2015 r. rozszerzyła je o środki zabezpieczające realizowane w formie ambulatoryjnej, dając sądom możliwość wyboru optymalnego (z punktu widzenia zasadności i celowości) ich stosowania1.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa środki zabezpieczające mogą zostać orzeczone:
- wobec sprawcy, co do którego umorzono postępowanie karne o czyn zabroniony popełniony w stanie niepoczytalności określonej w art. 31 § 1 k.k.
- w razie skazania za przestępstwo popełnione w stanie ograniczonej poczytalności określonej w art. 31 § 2 k.k.
- w przypadku skazania za przestępstwo określone w art. 148, 156, 197, 198, 199 § 2 lub 200 § 1 k.k., popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych
- w przypadku sprawców skazanych na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia za umyślne przestępstwo określone w rozdziałach XIX, XXIII, XXV lub XXVI k.k., popełnione w związku z zaburzeniami osobowości o takim charakterze lub nasileniu, że zachodzi co najmniej wysokie prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia
- w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z uzależnieniem od alkoholu, środka odurzającego lub innego podobnie działającego środka2.
Rozdział X k.k. przedstawia zamknięty katalog możliwych do zastosowania przez sąd środków zabezpieczających. Wśród nich wymienia się:
- środki wolnościowe (nieizolacyjne), do których zalicza się elektroniczną kontrolę miejsca pobytu, terapię i terapię uzależnień
- izolacyjny środek zabezpieczający, czyli pobyt w zakładzie psychiatrycznym.
Nie każde przestępstwo popełnione przez osobę niepoczytalną będzie przesłanką do zastosowania wobec sprawcy środków zabezpieczających. Sąd może orzec taki środek tylko wtedy, gdy jest to konieczne, aby zapobiec ponownemu popełnieniu przez sprawcę ...
Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:
Cele stosowania środków zabezpieczających
Zastosowanie środków zabezpieczających ma dwa główne cele – terapeutyczny i zabezpieczający. Ten pierwszy jest związany z funkcją leczniczą. W przypadku izolacyjnego [...]
Rodzaje zakładów psychiatrycznych realizujących izolacyjny środek zabezpieczający
Przez zakład psychiatryczny w ujęciu przepisów prawa karnego rozumie się podmiot leczniczy, który udziela świadczeń zdrowotnych w zakresie opieki psychiatrycznej. Zakłady [...]
Czas stosowania środka zabezpieczającego
Kolejnym mogącym budzić kontrowersje zagadnieniem jest fakt, że czasu stosowania środka zabezpieczającego nie ustala się z góry (art. 93d § 1 [...]
Charakterystyka pacjentów kierowanych do odbywania izolacyjnego środka zabezpieczającego
Najliczniejszą grupę chorych hospitalizowanych na oddziałach o podstawowym stopniu zabezpieczenia stanowią sprawcy niepoczytalni, rzadziej sprawcy ze znacznym stopniem ograniczenia poczytalności. Zgodnie [...]
Czasowy pobyt poza zakładem leczniczym i jego implikacje dla oceny ryzyka ponownego popełnienia przestępstwa
W przypadku oddziałów psychiatrii sądowej o podstawowym stopniu zabezpieczenia istnieje możliwość udzielenia sprawcy zgody na czasowy pobyt poza zakładem psychiatrycznym (tzw. [...]
Analiza ryzyka ponownego dokonania czynu zabronionego
Dodatkowym aspektem, który musi brać pod uwagę klinicysta oceniający stan zdrowia i postępy w terapii pacjenta przebywającego na oddziale psychiatrii sądowej, [...]
Zakończenie stosowania izolacyjnego środka zabezpieczającego
Jeżeli zastosowane oddziaływania terapeutyczne są skuteczne, pacjent wykazuje wgląd chorobowy oraz motywację do dalszego leczenia, a uzyskana poprawa stanu zdrowia psychicznego [...]
Potencjalny kierunek zmian w stosowaniu środków zabezpieczających
Brak adekwatnego wsparcia społecznego osób zwalnianych z detencji często prowadzi do szkodliwego zaprzestania leczenia i wzrostu zagrożenia dla zdrowia i życia. [...]
Warto pamiętać
Mężczyzna, lat 25, ubezwłasnowolniony całkowicie, skierowany przez sąd na oddział psychiatrii sądowej o podstawowym zabezpieczeniu. Internowany nieprzerwanie od 2013 r., wcześniej [...]
Opis przypadków
Mężczyzna, lat 25, ubezwłasnowolniony całkowicie, skierowany przez sąd na oddział psychiatrii sądowej o podstawowym zabezpieczeniu. Internowany nieprzerwanie od 2013 r., wcześniej [...]
