Podsumowanie

Rozważania na temat psychoterapii zaburzeń potraumatycznych niewątpliwie wymagają odniesienia się w pierwszej kolejności do oceny skutków traumy, które nie zawierają się jedynie w wymiarze doznań psychologicznych. Chociaż klasyfikacje zaburzeń psychicznych odnoszą się zasadniczo do tego wymiaru, nie można zapominać, że trauma jest szczególnym całościowym obciążeniem dla organizmu. Wskutek jej działania pojawia się także potężna grupa objawów związanych z odczuwaniem fizycznego cierpienia. Obserwowane potraumatyczne zaburzenia somatyzacyjne (z urazowym uszkodzeniem mózgu włącznie) oraz różnorodne dolegliwości bólowe pociągają za sobą konieczność kompleksowej oceny stanu zdrowia ofiary, aby wykluczyć inne możliwe schorzenia i uniknąć zaniedbania27. Trzeba pamiętać również o możliwości wystąpienia zaburzeń konwersyjnych, takich jak niedowłady kończyn, utrata mowy, głuchota, napady drgawek28. W zakresie zaburzeń psychicznych poza typowymi i najczęstszymi objawami zaburzeń lękowych i zaburzeń nastroju mogą ujawnić się objawy dysocjacyjnych zaburzeń świadomości, takich jak zaburzenia depersonalizacyjne i derealizacyjne, amnezja dysocjacyjna, dysocjacyjne zaburzenie tożsamości, zaburzenie obrazu ciała, kontroli ruchowej i zachowań29, objawy zaburzeń poznawczych oraz krótkotrwałe zaburzenia psychotyczne w reakcji na stresor(y) (BPDMS – brief psychotic disorder with marked stressors), często opisywane także jako psychozy reaktywne30. W tych wszystkich przypadkach wykorzystanie oddziaływań psychoterapeutycznych jest jak najbardziej uzasadnione i celowo powiązane ze stosowaniem innych metod leczenia, choćby farmakologicznego. Niewątpliwie podjęcie psychoterapii może wpłynąć na zwiększenie poczucia bezpieczeństwa i osiągnięcie stabilności psychicznej. Podstawową zasadą skuteczności jest dostosowanie psychoterapii do potrzeb danego pacjenta oraz monitorowanie jej efektów.

ABSTRACT

Post-traumatic psychiatric disorders – possibilities for psychotherapy

The interest of psychiatrists and psychologists in post-traumatic psychiatric disorders and the quest for the most effective treatment methods have intensified in recent years. The war trauma associated with confronting the psychological burden of war 50 years ago in Vietnam and later in Afghanistan or Iraq has been surpassed by the effects of the COVID-19 pandemic and the ongoing war in Ukraine. The identification of stressors and the level of objectively and subjectively experienced stress have not only drawn attention to factors that protect against the negative effects of trauma, but have also contributed once again to verifying available methods of therapy. The interest in post-traumatic psychiatric disorders has resulted in an increasing number of descriptions of disorders defined anew according to the clinical presentation, symptom severity and duration. This article presents basic symptom-based indications for a psychotherapeutic intervention in response to trauma. The main assumptions of active psychological intervention in a crisis that induces the development of symptoms of acute stress reaction (ASD) are discussed. Attention is drawn to the fundamental goals of psychotherapy in post-traumatic stress disorder (PTSD), and the existing therapeutic limitations. The basic directions and methods of psychotherapy used in PTSD are also discussed, including cognitive-behavioral therapy, exposure therapy, stress reduction training, desensitization and psychodynamic psychotherapy.

Piśmiennictwo

1. Heitzman J. Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne. W: Psychiatria. Red. Pużyński S, Rybakowski J, Wciórka J. Wyd. 2. Wrocław Elsevier, Urban & Partner, 2012:428-52

2. Arora T, Grey I, Östlundh L, et al. The prevalence of psychological consequences of COVID-19: A systematic review and meta-analysis of observational studies. J Health Psychol 2022;27(4):805-24

3. Cénat JM, Blais-Rochette C, Kokou-Kpolou CK, et al. Prevalence of symptoms of depression, anxiety, insomnia, posttraumatic stress disorder, and psychological distress among populations affected by the COVID-19 pandemic: A systematic review and meta-analysis. Psychiatry Res 2021;295:113599

4. Anglim J, Horwood S. Effect of the COVID-19 Pandemic and Big Five Personality on Subjective and Psychological Well-Being. Soc Psychol Pers Sci 2021;12(8):1527-37

5. Charles NE, Strong SJ, Burns LC, et al. Increased mood disorder symptoms, perceived stress, and alcohol use among college students during the COVID-19 pandemic. Psychiatry Res 2021;296:113706

6. ICD-10 classification of mental and behavioural disorders: clinical descriptions and diagnostic guidelines. Geneva: World Health Organization, 1992

7. Diagnostic and statistical manual of mental disorders, DSM-5. 5th ed., Arlington, VA: American Psychiatric Association Publishing, 2013

8. Heitzman J. Wpływ pandemii COVID-19 na zdrowie psychiczne. Psychiatr Pol 2020;54(2):187-98

9. Gałecki P, Szulc A. Rozpoznania według ICD-11. Wrocław: Edra Urban & Partner, 2023:345-72

10. Briere, J, Lanktree CB. Treating complex trauma in adolescents and young adults. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, 2011

11. Cloitre M, Koenen KC, Cohen LR, et al. Skills training in affective and interpersonal regulation followed by exposure: A phase-based treatment for PTSD related to childhood abuse. J Consult Clin Psychol 2002;70(5):1067-74

12. Gaebel W, Zielasek J, Reed GM. Zaburzenia psychiczne i behawioralne w ICD-11: koncepcje, metodologie oraz obecny status. Psychiatr Pol 2017;51(2):169-95

13. Heitzman J. Farmakoterapia pandemicznych i popandemicznych zaburzeń psychicznych związanych ze stresem. Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii 2021;37(1):9-32

14. Symonds M. Victim responses to terror. Ann N Y Acad Sci 1980;347:129-36

15. Lindy JD. Psychoanalytic psychotherapy of Posttraumattic Stress Disorder. The nature of the therapeutic relationship. In: van der Kolk BA, Mc Farlane AC, Weisaeth L (editors). Traumatic Stress, The Effects of Overwhelming Experience on Mind Body and Society. New York: Guilford, 1996:491-509

16. Marmar CR, Freeman M. Brief dynamic psychotherapy of post-traumatic stress disorders: management of narcissistic regression. J Trauma Stress 1988; 1:323-37

17. Keane TM, Fairbank JA, Caddell JM, et al. Implosive (flooding) therapy reduces symptoms of PTSD in Vietnam combat veterans. Behav Ther 1989;20(2):245-60

18. Morganstein JC, Ursano RJ, Fullerton CS, et al. Pandemics: Health Care Emergencies. In: Ursano RJ, Fullerton SC, Weisaeth L, et al. (editors). Textbook of Disaster Psychiatry. 2nd ed. Cambridge: Cambridge University Press, 2017:270-83

19. NICE. Guidelines for post-traumatic stress disorder nice guideline (NG116), 2018; Retrieved from https://www. nice.org.uk/guidance/ng116

20. Ritchie EC. Mass violence and early intervention: Best practice Guidelines. Primary Psychiatry 2003;10(8):43-8

21. van der Kolk BA, McFarlane AC, van der Hart O. A general approach to treatment of Posttraumatic Stress Disorder. In: van der Kolk BA, Mc Farlane AC, Weisaeth L (editors). Traumatic Stress, The Effects of Overwhelming Experience on Mind Body and Society. New York: Guilford, 1996:417-40

22. Foa EB, Hembree EA, Rothbaum BO. Przedłużona ekspozycja w terapii PTSD. Emocjonalne przetwarzanie traumatycznych doświadczeń. Podręcznik terapeuty. Sopot: GWP, 2014

23. Rothbaum BO, Foa EB. Cognitive-behavioral therapy for Posttraumatic Stress Disorder. In: van der Kolk BA, Mc Farlane AC, Weisaeth L (editors). Traumatic Stress, The Effects of Overwhelming Experience on Mind Body and Society. New York: Guilford, 1996:491-509

24. Marmar CR, Freeman M. Brief dynamic psychotherapy of post-traumatic stress disorders: management of narcissistic regression. J Trauma Stress 1988;1:323-37

25. Busuttil W, Turnbull GJ, Neal LA, et al. Incorporating psychological debriefing techniques within a brief group psychotherapy programme for the treatment of post-traumatic stress disorder. Br J Psychiatry 1995;176:495-502

26. Armstrong K, O’Callahan W, Marmar CR. Debriefing Red Cross disaster personnel: The multiple stressor debriefing model. J Trauma Stress 1991;4(4):581-94.

27. Ginzburg K, Solomon Z. Trajectories of stress reactions and somatization symptoms among war veterans: A 20-year longitudinal study. Psychol Med 2011;41(2):353-62

28. Sar V, Islam S, Öztürk E. Childhood emotional abuse and dissociation in patients with conversion symptoms. Psychiatry Clin Neurosci 2009;63:670-7

29. Briere J, Scott C. Assessment of Trauma Symptoms in Eating-Disordered Populations. Eat Disord 2007;15(4):347-58

30. Burns JK, Jhazbhay K, Esterhuizen T, et al. Exposure to trauma and the clinical presentation of first-episode psychosis in South Africa. J Psychiatr Res 2011;45(2):179-84

Do góry