Leczenie urazów powikłanych ciałem obcym wewnątrz gałki ocznej powinno odbyć się jak najszybciej, aby uniknąć endophthalmitis i zapobiec znacznej utracie ostrości wzroku. Terapią z wyboru jest leczenie operacyjne, tj. witrektomia pars plana (ryc. 5), podczas którego możliwe są również jednoczesne usunięcie i wymiana uszkodzonej soczewki.

Rycina 5. Usunięcie ciała obcego wewnątrzgałkowego podczas zabiegu witrektomii

Należy pamiętać, że obecność ciała obcego trzeba podejrzewać w każdym przypadku urazu gałki ocznej, nawet tym wyglądającym na pierwszy rzut oka niegroźnie.

Urazy tępe

Urazy tępe tylnego odcinka najczęściej występują jako skutek uderzenia przedmiotem o dużej energii kinetycznej i odpowiedniej średnicy, np. piłką tenisową, korkiem od szampana, a także urazów głowy, co powoduje przednio-tylne odkształcenie gałki ocznej, zwiększenie wymiaru w płaszczyźnie równikowej oraz wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego. Należy pamiętać, że skutki urazu tępego mogą być widoczne nie tylko bezpośrednio po zdarzeniu, ale również w późniejszym czasie po wypadku, średnio do 6 miesięcy od urazu, co powinno skłaniać do częstych kontroli pacjenta⁷.

Wstrząśnienie siatkówki

Jednym z następstw urazu tępego może być wstrząśnienie siatkówki. Obserwuje się je najczęściej w skroniowej części dna oka jako obrzęk i zblednięcie siatkówki sensorycznej. Gdy wstrząśnienie obejmuje plamkę żółtą, w miejscu dołeczka środkowego powstaje tzw. objaw wiśniowej plamy. Dochodzi do znacznego obniżenia ostrości wzroku, która zazwyczaj powraca samoistnie średnio po 6 tygodniach od urazu w przypadkach łagodnych. W przypadkach ciężkich, gdy dochodzi do zajęcia plamki żółtej, może wystąpić wylew krwi do siatkówki, zwyrodnienie nabłonka barwnikowego, a także powstać otwór w plamce⁷.

Leczenie obejmuje stosowanie miejscowo niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ); zakazane jest wykonywanie wysiłków fizycznych i dźwiganie.

Otwór w plamce

Otwór plamki, obserwowany po urazie gałki ocznej, może być zarówno zmianą powstałą w czasie urazu opisanego wyżej, jak i być następstwem pourazowych trakcji szklistkowo-plamkowych. Może powstać również w następstwie pęknięcia naczyniówki i krwotoku podsiatkówkowego w obszarze plamkowym. W tym przypadku rokowanie dotyczące ostrości wzroku jest niepewne.

Nie istnieje skuteczne leczenie zachowawcze. Terapią z wyboru jest chirurgia witreoretinalna – wykonanie operacji witrektomii pars plana⁷.

Odwarstwienie siatkówki

Pourazowe odwarstwienie siatkówki stanowi, w zależności od źródeł, 10-40% wszystkich odwarstwień⁹. Może mieć wiele przyczyn, takich jak przedarcie siatkówki, dializa siatkówki (oderwanie siatkówki od rąbka zębatego), ostre tylne odłączenie ciała szklistego czy też wspomniana trakcja, powstała na skutek gwałtownego rozciągnięcia gałki ocznej w płaszczyźnie równikowej, pociągnięcia siatkówki przez podstawę ciała szklistego, z jej następowym linijnym pęknięciem.

Warto wspomnieć o możliwych dwóch mechanizmach, które determinują miejsce urazu: tzw. coup, czyli uderzenie w miejscu urazu, przy którym najczęściej obserwuje się uraz w kwadrancie dolnoskroniowym, i contrecoup, czyli przeciwuderzenie, przeciwnie do urazu, gdzie zajęty zostaje kwadrant górnonosowy¹⁰.

Dzięki leczeniu chirurgicznemu za pomocą witrektomii pars plana możliwe jest uzyskanie zarówno przyłożenia siatkówki, jak i poprawy ostrości wzroku¹⁰.

Wylew krwi do komory ciała szklistego

Wylew krwi do komory ciała szklistego może powstać na skutek pourazowego uszkodzenia naczyń ciała rzęskowego, naczyniówki lub siatkówki. Często występuje w przypadku tylnego odłączenia ciała szklistego z mogącym mu towarzyszyć przedarciem czy odwarstwieniem siatkówki.

Diagnostykę stanowi USG gałki ocznej w projekcji B, ponieważ wynaczyniona krew uniemożliwia przejście światła przez nieprzezierne ośrodki optyczne i zobrazowanie dna oka w badaniu w lampie szczelinowej. W przypadku wylewu krwi do ciała szklistego zawsze należy wykluczyć potencjalne współistnienie odwarstwienia siatkówki.

Postępowanie zależy od przyczyny, masywności krwotoku i towarzyszących mu zmian w przednim oraz tylnym odcinku oka. Małe, wymagające systematycznej kontroli ultrasonograficznej, najczęściej resorbują się bez następstw, przy stosowaniu leczenia farmakologicznego, w ciągu kilku tygodni. Duże, przedsiatkówkowe, przenikają do ciała szklistego i wywołują zmiany proliferacyjne, mogące prowadzić do trakcyjnego odwarstwienia siatkówki.