W stomatologii znalazł szerokie zastosowanie m.in. do wykonywania protez częściowych i całkowitych

Na przestrzeni lat wiele materiałów znalazło zastosowanie w wykonawstwie prac protetycznych. Wynika to z licznych, często wykluczających się, właściwości, którymi muszą się odznaczać. Najistotniejszy problem stanowi konflikt między wytrzymałością a estetyką, szczególnie dostrzegalny w ruchomych uzupełnieniach protetycznych.

Pomimo coraz częstszego korzystania z implantów protetycznych, pozostaje pewna grupa pacjentów, u których nie są one stosowane ze względów finansowych lub z powodu braku chęci poddania się procedurom chirurgicznym, niezbędnym podczas leczenia implantologicznego. Z kolei uzupełnienia stałe w postaci mostów podlegają ściśle określonym wymogom, których nie zawsze jest w stanie spełnić uzębienie pozostające w jamie ustnej. Stąd braki skrzydłowe lub braki międzyzębowe są w dalszym ciągu często uzupełniane przez protezy ruchome.

Ryc. 1. Częściowa, ruchoma proteza acetalowa.

Obecnie najbardziej polecane jest wykonywanie protez szkieletowych ze stopów chromowo-kobaltowych. Niestety estetyka wymaga, aby metalowy szkielet i klamry nie były widoczne. Stąd pomysł na zastosowanie acetalu w wykonawstwie protez ruchomych (ryc. 1).

Zalety

Acetal wyróżnia się połączeniem sztywności i elastyczności, estetyką i biozgodnością. Charakteryzuje się wysokim poziomem pamięci elastycznej, niskim ciężarem właściwym, który pozwala na obniżenie masy przyszłego uzupełnienia protetycznego. Poza tym ma wysoką odporność na ścieranie, jednocześnie nie wykazuje abrazyjności w stosunku do tkanek zęba. Dzięki temu klamry wykonane z tego tworzywa nie niszczą szkliwa.

Acetal nie wykazuje przewodnictwa termicznego i elektrycznego. Jest stabilny chemicznie w środowisku o wartościach granicznych pH między 4 a 9. Nie stwierdzono dotychczas przypadków alergii. Materiały te ponadto charakteryzują się dobrym rozkładem barwnika, transparencją, brakiem smug i porowatości wewnętrznej. Są one jednorodne i bardzo gęste, co ogranicza wchłanianie śliny i wody. Wykazano niższy stopień adhezji grzybów z rodzaju Candida do tworzywa acetalowego niż do akrylowego.

W stomatologii znalazł on szerokie zastosowanie w wykonawstwie protez częściowych, protez całkowitych, klamer estetycznych do protez szkieletowych, protez nakładkowych, nakładek typu Snap-on, szyn wybielających, koron i mostów tymczasowych, wkładów koronowo-korzeniowych, ochraniaczy dla sportowców, szyn retencyjnych po leczeniu ortodontycznym. Nie jest polecany w wykonawstwie szyn relaksacyjnych i repozycyjnych.

Ograniczenia

Ze względu na unikatowe właściwości biomechaniczne acetal stanowi istotny materiał w wykonawstwie protez ruchomych. Jednak jego zbyt duża sprężystość sprawia, iż klamry acetalowe (aby mieć sztywność zbliżoną do chromowo-kobaltowych) muszą być krótsze, szersze oraz umieszczane w głębszych podcieniach. Może to być korzystne w przypadku zębów wychylonych lub bardzo wypukłych, gdyż sprężystość acetalu pozwala na znalezienie możliwie łatwego toru wprowadzania uzupełnienia. Niestety, niezachowanie wolnej przestrzeni między klamrami a brzegiem brodawki dziąsłowej uniemożliwia często samooczyszczanie szczeliny dziąsłowej, co skutkuje zapaleniem przyzębia brzeżnego oraz powoduje jatrogenne urazy mechaniczne.

Sprężystość materiału wpływa również na mniejszą siłę retencji klamer w porównaniu z protezami szkieletowymi wykonanymi ze stopów chromowo-kobaltowo-molibdenowych (sześciokrotnie) oraz chromowo-niklowych (trzykrotnie), a także odkształcenie acetalowych cierni. Doprowadza to do stopniowego osiadania protezy na podłożu.

Zdaniem prof. Stanisława W. Majewskiego „acetal nie jest materiałem do wykonania protez nieosiadających, a tym bardziej szkieletowych, ze względu na jego 30-proc. sprężystość”.

Zagadnienie estetyki jest również dyskusyjne. Pewne jest to, iż patrząc na pacjenta z oddali, nie dostrzeżemy ciemnych metalowych klamer, gdyż te wykonane z acetalu mają kolor zęba lub dziąsła. Jednak przyglądając się pacjentowi z bliska, dostrzeżemy je z łatwością z powodu szerokości, jaką musi mieć ramię klamry.

W uzupełnieniach częściowych acetal stosowany jest w połączeniu z akrylem. Materiały te nie łączą się na drodze chemicznej. Zęby muszą być poddane specjalnej technice preparacji – podcinane i nawiercane. Stąd naprawy polegające na powtórnym wstawieniu zębów są częstsze niż w przypadku protez akrylowych.

Ograniczenie dotyczy też wysokiej ceny prac protetycznych. Wynika ona z drogiego procesu obróbki wymagającego specjalistycznego sprzętu, nie zaś z ceny samego surowca.

Podsumowanie

Pomimo dużego postępu technicznego, acetal nie powinien stanowić alternatywy dla stopów chromowo-kobaltowo-molibdenowych stosowanych w protezach szkieletowych. Acetalowe protezy ruchome mogą być wykonywane zamiennie z tradycyjnymi protezami osiadającymi, jako tymczasowe protezy częściowe śluzówkowe. Z powodzeniem tworzywo to może być również stosowane w protezach hybrydowych czy w przypadkach alergii na stopy metali.