Wykorzystanie diagnostyki laserowej oraz abrazji powietrznej w profilaktyce choroby próchnicowej daje dobre rezultaty i powinno znaleźć szerokie zastosowanie

Jedną ze skuteczniejszych metod profilaktyki próchnicy jest lakowanie bruzd zębów trzonowych i przedtrzonowych. Ze względu na budowę anatomiczną wymagają one szczególnych działań profilaktycznych, a uzyskanie gładkiej powierzchni żującej ułatwia utrzymanie higieny przez młodego człowieka.

Diagnostyka

Przed zablokowaniem każda bruzda wymaga dokładnej diagnostyki. Najprostszą jest metoda kliniczna polegająca na oglądaniu bruzdy w świetle sztucznym. Obarczona jest jednak największym błędem. Nie powinien być używany do niej zgłębnik. Niewiele więcej wniesie oglądanie bruzdy w świetle kamery wewnątrzustnej czy zastosowanie barwnych detektorów wykrywających próchnicę. Elektryczny pomiar oporu w tkankach zęba nie doczekał się szerszego rozpropagowania i pojawienia się aparatów w codziennym użytku. Inwazyjna metoda radiologiczna w przypadku bruzd jest nieskuteczna. Nawet zdjęcie skrzydłowo-zgryzowe czy zębowe, wykonane techniką kąta prostego, nie ujawni demineralizacji na powierzchni żującej. Zastosowanie do diagnostyki próchnicy metody CBCT u dziecka może budzić wątpliwości co do jej zasadności. System FOTI (diafanoskopii), oparty na zjawisku absorpcji i rozproszenia światła, wydaje się mało przydatny do zębów trzonowych, które jako pierwsze powinny zostać zalakowane.

Metoda fluorescencyjna z zastosowaniem promienia laserowego lub diodowego jest, jak dotychczas, najbezpieczniejszym i nieinwazyjnym testem wskazującym w liczbach (niemianowanej skali aparatu) stopień demineralizacji badanych tkanek. Może być stosowana u każdego dziecka, a także u osoby dorosłej. Użycie tego testu pozwala wykluczyć z lakowania zęby, których bruzda jest objęta procesem próchnicowym. Wskaźnikiem jest opracowana przez Hibsta i Paulusa niemianowana skala cyfrowa, nakazująca bezwzględne leczenie, jeśli wartość skali aparatu wskaże lub przekroczy dla stałego zęba liczbę 30. Wówczas wykonujemy zabieg leczenia, a nie lakowania. Niższe wartości testu (poniżej 30) zezwalają na lakowanie, ale także pod pewnymi warunkami, których tu nie będziemy omawiać. Im niższa będzie wartość odczytu na aparacie, tym zabieg będzie mniej czasochłonny, za to bardziej skuteczny. Dlatego zastosowanie aparatu do diagnostyki bruzd w czasie zabiegu lakowania zęba powinno znaleźć się w jego procedurze.

Test ten jest dobrze akceptowany przez dzieci, prosty w obsłudze, bezbolesny, dający natychmiastowy wynik. Udokumentowała to Sroczyk-Jaszczyńska w badaniach in vitro i in vivo, pokazując, że aż 28 proc. bruzd zakwalifikowanych badaniem klinicznym do lakowania wymagało leczenia. Te indywidualne cechy bruzd wymagają dokładności nie tylko w diagnozowaniu, ale także w przygotowaniu ich do zabiegu profilaktycznego.

Procedura

W dotychczasowej procedurze zwraca się uwagę na konieczność oczyszczenia z płytki nazębnej zęba zakwalifikowanego do lakowania. Obecnie wykonuje się to szczoteczką osadzoną na końcówce mikrosilnika. Bruzda zostaje tylko zewnętrznie oczyszczona. W dalszej kolejności należy ją jeszcze zdezynfekować. Według dotychczasowych zaleceń, służy do tego celu woda utleniona, która powoduje nawilżenie powierzchni i konieczność ponownego osuszenia dmuchawką z unitu. Jak wykazały badania Sroczyk-Jaszczyńskiej, po tym oczyszczeniu oraz dezynfekcji we wnętrzu bruzdy znajdujemy zanieczyszczenia, które utrudniają skuteczne przyleganie laku do ścian bruzdy.

Dysponując urządzeniem do abrazji powietrznej, bruzdę można zdezynfekować w prosty i bezbolesny sposób poprzez jednorazowy lub dwukrotny zabieg, podczas tej samej wizyty. Pozwoli to nie tylko na usunięcie płytki nazębnej, ale także na oczyszczenie ścian bruzdy, mimo że nie wykazywała ona cech procesu próchnicowego i została zakwalifikowana do lakowania.

Zabieg z użyciem abrazji jest alternatywą dla wiertarki. Można wykonać go każdym typem piaskarki, abrazyjne są jednak skuteczniejsze. Umożliwiają dokładne usunięcie tkanek tylko zmienionych chorobowo, co jest ważne w przypadku, gdy diagnostyka bruzdy aparatem diodowym lub laserowym wykaże jej minimalną demineralizację (do 30 niemianowanych jednostek). Oszczędza więc zdrowe tkanki zęba. Nie bez znaczenia jest brak nieprzyjemnego hałasu powstającego podczas pracy końcówki turbinowej czy mikrosilnika oraz zapachu opracowywanej tkanki. Nie ma też wibracji, przegrzania tkanek czy przebarwienia zęba. U żadnego pacjenta nie stwierdza się wrażliwości pozabiegowej. Pozostawiona pobrużdżona powierzchnia sprzyja lepszej adhezji materiału, laku do ścian zęba.

Ryc. 1. Wodorotlenek wapnia.

Ryc. 2. Tlenek wapnia.

W urządzeniach abrazyjnych czynnikiem czyszczącym jest ścierniwo, które może być wyrzucane pod różnym ciśnieniem, w zależności od potrzeb i typu piaskarki. Można stosować ciśnienie o bardzo niskich wartościach, np. 2 bar. Wybór ścierniwa zależy od typu zastosowanej piaskarki. Ryc. 1 i 2 pokazują charakter ścierniwa: ścierniwo profilaktyczne (ryc. 1) i do polerowania (ryc. 2). 

, ścierniwo abrazyjne. Zastosowanie metody abrazyjnej w profilaktycznym lakowaniu zęba nie wymaga etapu dezynfekcji, tym samym skraca czas zabiegu.

Badania Koberskiej potwierdziły, że sam zabieg abrazyjny daje suchość powierzchni oraz brak bakterii w świetle bruzdy. Zastosowanie w miejsce abrazji ozonoterapii (w badaniach Koberskiej) ujawniło, że wyjałowienie bruzdy wymaga minimum 30-sekundowej terapii. Badania Sochy natomiast pokazały pojawienie się pęcherzyków powietrza pod powierzchnią laku, a tym samym jego nieszczelne przyleganie po zabiegu ozonoterapią lub po dezynfekcji bruzdy wodą utlenioną. To spostrzeżenie wymaga jednak dalszych specjalistycznych badań, ponieważ wpływ na to może mieć cały szereg czynników, które wymagają odrębnej analizy. Sprawdzenie okluzji i korekta nadmiaru laku to końcowy etap lakowania profilaktycznego, gdzie również przydatny może okazać się diodowy lub laserowy aparat diagnostyczny. Sprawdzenie szczelności brzeżnej można także odłożyć na wizytę kontrolną.

Procedura zabiegu oparta jest na:

1. diagnostyce bruzdy aparatem, np. diodowym lub laserowym,

2. opracowaniu bruzdy abrazją,

3. wypełnieniu bruzdy lakiem,

4. dopasowaniu do zgryzu,