Odpowiedzialność cywilna z tytułu naruszenia praw pacjenta a ubezpieczenie obowiązkowe i dobrowolne

Regulacje prawne określające szczegółowy katalog oraz treść poszczególnych praw pacjenta służą nie tylko jako abstrakcyjny wzorzec ich realizacji, ale stwarzają podstawy do dochodzenia przez uprawnione osoby roszczeń w przypadku zawinionego naruszenia owego wzorca. W praktyce wystąpienie z roszczeniem o zadośćuczynienie z tytułu naruszenia praw pacjenta jest najczęściej powiązane z roszczeniem o odszkodowanie i (lub) zadośćuczynienie będące następstwem wadliwie przeprowadzonej interwencji medycznej skutkującej uszczerbkiem na zdrowiu pacjenta. Ustawodawca co do zasady łączy prawo do dochodzenia zadośćuczynienia za doznaną krzywdę z naruszeniem dóbr osobistych. Prawo takie ma każdy, kogo dobro osobiste zostało naruszone. W przypadku śmierci poszkodowanego przysługuje ono także najbliższym członkom rodziny zmarłego. Podstawę dochodzenia zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w Kodeksie cywilnym stanowią przepisy art. 445 i 448. Na podstawie pierwszego z nich poszkodowany może się domagać zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w przypadkach uszkodzenia ciała, wywołania rozstroju zdrowia, pozbawienia wolności oraz skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu. W myśl art. 448. Kodeksu cywilnego „W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia”. W literaturze przedmiotu istnieją rozbieżności do wzajemnych relacji obydwu przywołanych przepisów. Na gruncie poprzedniego brzmienia art. 448 przyjmowano, że może on stanowić podstawę zasądzenia zadośćuczynienia jedynie w przypadkach naruszenia tych dóbr osobistych, które nie zostały wskazane w przepisie art. 445 k.c. W sytuacjach naruszenia zdrowia, wolności i integralności seksualnej wyłączną podstawę domagania się zadośćuczynienia stanowi art. 445 k.c. (por. Szpunar, 1999, Lewaszkiewicz-Petrykowska, 1998). Jako słuszne uznać należy stanowisko, zgodnie z którym przesłankę odpowiedzialności z art. 448 k.c. stanowi wina sprawcy (Lewaszkiewicz-Petrykowska, 2010).