Kiła

Kiła jest chorobą układową wywoływaną przez beztlenowy krętek blady Treponema pallidum. Jest to choroba zakaźna, przenoszona głównie drogą płciową, która cechuje się wieloletnim przebiegiem z następującymi po sobie okresami objawowymi i bezobjawowymi. Zmianą pierwotną w kile pierwszorzędowej jest twarde, niebolesne owrzodzenie (szankier), które ma charakter odczynowej ziarniny z obliteracją naczyń. Może ono występować w każdej okolicy jamy ustnej, ale najczęściej dotyczy warg, języka, podniebienia, dziąseł i migdałków podniebiennych.[8]

Zmiana pierwotna pojawia się jako pojedyncza grudka pokryta wysoce zakaźną wydzieliną, która osiąga średnicę 2-3 cm, a następnie przekształca się w nadżerkę i owrzodzenie. Zwykle jest to bezobjawowe owrzodzenie z obecnością powiększonych, lecz niebolesnych węzłów chłonnych. Zmiana pierwotna utrzymuje się zwykle od 2 do 4 tygodni i ustępuje samoistnie. Kiła drugorzędowa rozwija się po 4 tygodniach do 6 miesięcy u około 1/3 chorych. Zmiany na błonach śluzowych mają charakter plam, grudek i grudek wrzodziejących. Są one zlokalizowane głównie na łukach podniebiennych, migdałkach, policzkach, wargach oraz języku. Zmianom mogą towarzyszyć bóle głowy, łzawienie, wydzielina z nosa, bóle gardła, uogólnione bóle stawowe, powiększone węzły chłonne, podwyższona temperatura i utrata masy ciała.

Zmiany plamisto-grudkowe umiejscowione na migdałkach, łukach podniebiennych i na języczku określa się jako angina kiłowa. Przebiega ona z niewielką bolesnością w okolicy zmian, bez podwyższenia temperatury ciała. Mianem kiłowego zapalenia gardła określa się zlewne, ciemnoczerwone zabarwienie błony śluzowej bez cech ostrego zapalenia. Natomiast kiłowe zapalenie krtani polega na obecności grudek w nagłośni i strunach głosowych, a także na zmniejszeniu ich ruchomości, co wywołuje chrypkę.[2,11]

Kiła trzeciorzędowa występuje po wielu latach u osób z nieleczoną kiłą drugorzędową. Zmiany obserwuje się najczęściej w obrębie podniebienia twardego i miękkiego, języka, nosa, rzadziej migdałków i tylnej ściany gardła. Punktem wyjścia jest często okostna lub ochrzęstna. Proces chorobowy prowadzi do perforacji oraz zniekształcenia kości i tkanek miękkich oraz upośledzenia czynności jamy nosowo-gardłowej. W obrębie języka mogą występować powierzchowne nacieki, zapalenie śródmiąższowe, stwardnienie oraz bliznowacenie powodujące zniekształcenie.[8]

Kiła wrodzona jest następstwem zakażenia płodu w łonie matki. Zmiany dotyczą głównie błony śluzowej nosa, w której powstają nacieki kiłowe i przewlekły stan zapalny. Początkowo suchy nieżyt nosa przechodzi w surowiczo-ropny. Pierwszym objawem jest sapka kiłowa, która może doprowadzić do całkowitej niedrożności nosa. Długo utrzymujące się nacieki przechodzą z błony śluzowej na części kostne i chrzęstne, prowadząc do ich zniszczenia (nos siodełkowaty lub lornetkowaty). Zmiany w obrębie krtani i strun głosowych mogą być przyczyną chrypki i bezgłosu. Zmiany w uzębieniu są zaliczane do najczęściej spotykanych objawów kiły wrodzonej. Dotyczą one zębów stałych, ponieważ zawiązki zębów mlecznych rozwijają się wcześniej. Zmiany chorobowe dotyczą głównie zębów siecznych górnych środkowych (tzw. zęby Hutchinsona) i pierwszych zębów trzonowych (tzw. zęby Fourniera lub Moona). Zęby sieczne mają kształt beczułkowaty, a na powierzchni siecznej znajdują się półksiężycowate ubytki; zęby te często ulegają próchnicy. Zmiany w obrębie pierwszych zębów trzonowych polegają na nieprawidłowym kostnieniu i zaniku części wierzchołkowej korony oraz ubytkach szkliwa. Zniekształcenia w obrębie zębów siecznych, łącznie z zapaleniem śródmiąższowym rogówki oraz głuchotą, noszą nazwę triady Hutchinsona.[2]

Diagnostykę laboratoryjną kiły można podzielić na bezpośrednią i pośrednią. Do bezpośrednich metod rozpoznania zalicza się wykrywanie czynnika etiologicznego choroby, czyli krętka bladego, w skórze lub innych tkankach. Natomiast pośrednie metody diagnostyki obejmują oznaczenie przeciwciał przeciwkrętkowych w surowicy krwi oraz w płynie mózgowo-rdzeniowym. We wszystkich okresach kiły, z wyjątkiem kiły ośrodkowego układu nerwowego, leczeniem z wyboru jest penicylina benzatynowa.[12,13]

Zmiany pourazowe

Do częstych zmian należą uszkodzenia podniebienia miękkiego oraz wędzidełka języka. Oralna aktywność seksualna, gdy język ociera się o brzeg dolnych zębów siecznych, może skutkować owrzodzeniem wędzidełka języka. Owrzodzenie pokryte jest szarobiałym włóknikowym wysiękiem, a błona śluzowa otaczająca zmianę jest zarumieniona. Dalsze przewlekłe urazy mogą doprowadzić do nadkażeń bakteryjnych, rozwoju leukoplakii, włókniaka pourazowego oraz sprzyjają zakażeniu wirusem brodawczaka ludzkiego. Kolejną częstą zmianą pourazową związaną z aktywnością oralną typu fellatio są rumienie oraz podśluzówkowe krwotoki na podniebieniu miękkim. Zmiany są niebolesne, nie znikają podczas diaskopii. Ustępują samoistnie w ciągu kilku dni.

Podsumowanie

Zmiany w obrębie błony śluzowej jamy ustnej stanowią częstą manifestację chorób przenoszonych drogą płciową i występujących pod postacią pęcherzyków, nadżerek, owrzodzeń, zmian rumieniowych, grudkowych, białych nalotów lub powiększonych migdałków podniebiennych. Objawy te wymagają różnicowania z innymi chorobami przebiegającymi z zajęciem błony śluzowej jamy ustnej.

Wykwity plamiste i grudkowe na błonach śluzowych należy odróżnić od takich schorzeń jak leukoplakia, w której zmiany utrzymują się długotrwale i cechują znacznym przerostem naskórka; liszaj płaski, w którym drobne grudki układają się siateczkowato lub drzewkowato i współistnieją z typowymi wykwitami na skórze; drożdżyca, różniąca się powierzchownym charakterem nalotu; opryszczka, mająca nawrotowy charakter, w której występują pęcherzyki i bolesność.

Wykwity wrzodziejące w błonach śluzowych różnicuje się z takimi schorzeniami jak: afty, które mają nieregularny układ, bardziej zapalny charakter i zaczerwienione brzegi nekrotycznych owrzodzeń, sprawiają ból i mają szybki, nawrotowy przebieg; zespół Stevensa-Johnsona, w którym występują bolesne nadżerki i w którym przebieg jest gwałtowny z objawami ogólnymi; pęcherzyca zwykła, różniąca się obecnością rozległych, trudno gojących się nadżerek otoczonych resztką pokryw pęcherzy, z przewlekłym, nawracającym przebiegiem i objawami pęcherzycy na skórze.[1-2]

Ze względu na szerokie spektrum objawów chorób przenoszonych drogą płciową w obrębie jamy ustnej, współpraca stomatologów z dermatologami jest konieczna w celu odpowiedniej diagnostyki i leczenia.