Afty nawracające (RAS – recurrent aphthous stomatitis) są jedną z częściej spotykanych niezakaźnych chorób błony śluzowej jamy ustnej, dotyczącą od 5 do 30% populacji. RAS charakteryzuje się okresowym występowaniem nadżerek lub owrzodzeń, kształtu owalnego lub okrągłego, pokrytych włóknikowatym nalotem i otoczonych rąbkiem zapalnym. Zmiany te mogą pojawiać się pojedynczo lub mnogo. Najczęstsze umiejscowienie to nierogowaciejąca błona śluzowa warg i policzków, dolna powierzchnia języka, podniebienie miękkie, łuki podniebienne oraz dno jamy ustnej. Pojawienie się wykwitów o typie aft na błonie śluzowej poprzedza wystąpienie objawów prodromalnych odczuwanych przez pacjentów jako mrowienie i pieczenie. Objawy te występują w ciągu 24-48 godzin przed pojawieniem się wykwitu aftowego w postaci czerwonej plamy lub plamki, rzadziej grudki lub pęcherzyka. Charakterystyczna jest cykliczność pojawiania się zmian na błonie śluzowej¹.

Etiologia

Mimo tak częstego występowania i licznych prac naukowych dotyczących zagadnienia, przyczyna powstania aft nawracająych pozostaje nie w pełni wyjaśniona. Występują one przeważnie u osób ogólnie zdrowych, u których za pomocą badań dodatkowych, takich jak ocena podstawowych parametrów krwi obwodowej (morfologia, stężenie żelaza, glukozy i witaminy B₁₂), prób wątrobowych, testów alergicznych i innych nie można stwierdzić występowania konkretnych chorób ogólnoustrojowych. Odrębną grupę osób z aftami nawracającymi stanowią ci chorzy, u których co prawda w wyniku badań dodatkowych stwierdzono występowanie określonych nieprawidłowości, ale po podjęciu ich skutecznego leczenia wykwity w jamie ustnej utrzymują się lub regularnie nawracają. Czynniki predysponujące do wystąpienia aft można podzielić na:

• miejscowe
• ogólnoustrojowe
• bakteryjne
• wirusowe
• genetyczne
• immunologiczne
• związane z zaburzeniami odżywiania.

Powstawaniu aft może sprzyjać uraz błony śluzowej jamy ustnej wywołany spożywaniem twardych produktów spożywczych lub nieprawidłowym, zbyt energicznym szczotkowaniem zębów. Miejscowy uraz może również powstawać na skutek oddziaływania nieleczonych ubytków próchnicowych, nieprawidłowo wykonanych wypełnień (ostre krawędzie, chropowate powierzchnie), obecności korzeni zgorzelinowych, drażnienia śluzówki przez protezy, z powodu aparatów ortodontycznych, wad zgryzu, ostrych, startych zębów oraz parafunkcji. Uraz stanowi jedynie podłoże, na którym pojawiają się wykwity aftowe.