Błona śluzowa jamy ustnej stanowi naturalną barierę oddzielającą środowisko jamy ustnej od wnętrza organizmu. Do jej podstawowych funkcji należą: czynność osłonowa, obronna, czuciowa, smakowa oraz związana z nawilżaniem i wchłanianiem. Jej tkanka wywodzi się z ektodermy, ale zawiera także elementy pochodzenia mezodermalnego. Histologicznie można ją podzielić na nabłonek wielowarstwowy, błonę śluzową właściwą oraz warstwę podśluzową^1,2. Jej budowa jest uzależniona od wpływu czynników środowiskowych, takich jak poziom nawilżenia, ekspozycja na mikroorganizmy i urazy mechaniczne oraz substancje drażniące². Na kolejnych etapach życia dochodzi do adaptacji morfologicznej błony śluzowej jamy ustnej. Zmianom ulega grubość poszczególnych warstw oraz stopień rogowacenia nabłonka^1-3.

Znajomość charakterystycznych cech budowy jamy ustnej u dzieci jest niezbędna do diagnozowania chorób w tym obszarze. Niektóre struktury są charakterystyczne wyłącznie dla danego wieku i zanikają spontanicznie jako objaw dostosowania do zmieniających się funkcji jamy ustnej. Z wiekiem zmianom ulega kształt jej poszczególnych elementów oraz proporcje. Przykładowo, czynność ssania, która jest skoordynowana z jednoczesnym połykaniem i oddychaniem, charakterystyczna dla okresu noworodkowego, wymaga płaskiego ukształtowania podniebienia oraz wysokiego położenia krtani względem jamy nosowo-gardłowej z równoczesną wysoką lokalizacją wejścia do niej. Do struktur, które mogą być obecne w jamie ustnej do ok. 1 r.ż., należą: poduszeczki wargowe, kosmki wargowe i policzkowe oraz boczne wały podniebienne, będące jednym z mechanizmów adaptacyjnych ułatwiających pobieranie pokarmu. We wczesnym okresie życia błona śluzowa jamy ustnej jest bladoróżowa, miękka, lekko obrzękła, pokryta nabłonkiem o zróżnicowanej grubości i stopniu odnowy komórkowej, w zależności od lokalizacji i pełnionej funkcji^1,4.

Podobnie jak u osób dorosłych, tak i u dzieci obecność zmian patologicznych na błonie śluzowej może być wywołana czynnikami miejscowymi, takimi jak urazy lub zakażenia, ale bardzo często jest powiązana ze stanem ogólnym organizmu i stanowi manifestację choroby systemowej⁵.

Etiologia chorób błony śluzowej jamy ustnej u dzieci

Czynniki infekcyjne

Jama ustna jest sukcesywnie zasiedlana przez różnorodne mikroorganizmy już od narodzin. Zazwyczaj podczas porodu dochodzi do kolonizacji jamy ustnej noworodka florą bakteryjną kanału rodnego matki. Za pionierskie drobnoustroje uważa się ziarniaki ...