Bezpieczeństwo adiuwantów szczepionkowych

Adiuwanty to substancje pomocnicze dodawane do szczepionek inaktywowanych w celu wzmocnienia odpowiedzi immunologicznej indukowanej przez antygeny. Najczęściej w szczepionkach stosuje się adiuwanty glinowe: wodorotlenek glinu oraz fosforan glinu. W kilku dostępnych szczepionkach użyto adiuwantu naturalnego pochodzenia – monofosforylolipidu (MPLA) uzyskanego z Salmonella minnesota. Z kolei w szczepionce przeciw grypie pandemicznej AH1N1pdm09 zastosowano adiuwant w postaci emulsji olejowo-wodnej, w skład którego wchodzi skwalen. Związki glinu należą do najlepiej poznanych adiuwantów, stosowanych w szczepionkach od ponad 60 lat.

Bezpieczeństwo adiuwantów szczepionkowych

dr hab. n. med. Ewa Augustynowicz, prof. NIZP-PZH

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru

Adres do korespondencji: dr hab. Ewa Augustynowicz, prof. NIZP-PZH
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru, ul. Chocimska 24, 00-791 Warszawa
e-mail: eaugustynowicz@pzh.gov.pl

Bezpieczeństwo szczepionek z adiuwantami potwierdzają badania kliniczne, które były podstawą rejestracji szczepionek, oraz prawidłowo przeprowadzone badania epidemiologiczne i obserwacyjne.

Wprowadzenie

Źródła glinu

Konieczność dodawania adiuwantów do szczepionek wynikła z wprowadzenia szczepionek zawierających inaktywowane drobnoustroje lub fragmenty ich struktur, tj. białka, toksoidy bakteryjne, polisacharydy, kwas nukleinowy, które wykazują zdecydowanie słabszą immunogenność niż szczepionki żywe.^1,2 Po raz pierwszy adiuwanty na szeroką skalę zastosowano w szczepionkach przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi, następnie w inaktywowanej szczepionce przeciw poliomyelitis. Następnie wykorzystano je w szczepionce przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B), skoniugowanych szczepionkach przeciw pneumokokom i meningokokom, kleszczowemu zapaleniu mózgu, błonicy, tężcowi i krztuścowi (bezkomórkowej) oraz wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV). Najczęściej stosuje się adiuwanty glinowe: wodorotlenek glinu lub fosforan glinu.