Szczepienia u osób w podeszłym wieku

Nie tylko Komitet Doradczy do spraw Szczepień Ochronnych ACIP rekomenduje szczepienia przeciwko grypie przede wszystkim osób po 65 r.ż. Podobne stanowisko zajmują eksperci wielu innych towarzystw medycznych (tab. 4)¹⁶.

Tabela 3. Dlaczego osoby starsze powinny się szczepić⁸

W Polsce w ostatnim sezonie epidemicznym 2018/2019 zaszczepiło się jedynie 4,0% populacji (informacja własna). Znaczące korzyści zdrowotne wynikające ze szczepień przeciw grypie są widoczne u osób w każdym wieku, a zwłaszcza w grupach podwyższonego ryzyka^17,18. Nie będzie przesadą, jeżeli powiemy, że istnieją setki publikacji na ten temat, lecz niejednokrotnie nie możemy przełamać naszych niczym nieuzasadnionych poglądów mimo przedstawianych faktów.

Mając na celu działania edukacyjne nie tylko pracowników ochrony zdrowia, lecz także społeczeństwa w Polsce, Krajowy Ośrodek ds. Grypy – jedna ze 144 takich instytucji na świecie, mieszcząca się w Zakładzie Badania Wirusów Grypy w Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego – Państwowym Zakładzie Higieny – przy współpracy z klinicystami przeprowadził wiele badań potwierdzających odpowiedź humoralną na szczepienie przeciwko grypie w grupie osób dorosłych oraz po 65 r.ż. (tab. 5)¹⁹. Jestem przekonana, że przedstawienie konkretnych przykładów nie tylko będzie pomocne w krzewieniu profilaktyki i obalaniu niczym nieuzasadnionych mitów dotyczących szczepień przeciwko grypie, lecz także zachęci pracowników ochrony zdrowia zarówno do chronienia pacjentów, jak i ich bliskich. Badania te zostały uznane przez międzynarodowe gremia i opublikowane w recenzowanych anglojęzycznych czasopismach oraz przeprowadzonych rozprawach doktorskich lub stanowiły część rozpraw prac habilitacyjnych.

Chciałabym mocno podkreślić, że ze względu na szczególne znaczenie dla utrzymania zdrowia po przebytych np. operacjach onkologicznych powinny być zalecane szczepienia przeciwko grypie inaktywowanymi szczepionkami typu split (czyli z rozszczepionym wironem) lub subunit (podjednostkową, czyli zawierającą hemaglutyninę i neuraminidazę). Należy mieć świadomość, że grypa atakuje co sezon epidemiczny. W Polsce ze względu na tragicznie niski procent zaszczepionej populacji (4%), zwłaszcza w grupie osób po 65 r.ż., szczepienia przyniosłyby nie tylko korzyści dla zdrowia publicznego mieszkańców naszego kraju, lecz także wymierne zyski ekonomiczne w budżecie państwa, co zostało udowodnione w wielu krajach świata^17,18,20.

Tabela 4. Towarzystwa naukowe rekomendujące szczepienia przeciwko grypie¹⁶

Pragnę podkreślić, że ludzie, którzy przeżyli pandemię grypy hiszpanki w latach 1918-1919, bardzo dobrze pamiętali widmo śmierci, jakie nad nimi ciążyło, i spustoszenia, jakie choroba spowodowała. Nikt nie podważał wówczas zasadności szczepień przeciwko grypie w 1941 r., mimo że szczepionka nie była tak doskonała jak obecne inaktywowane szczepionki chromatograficznej czystości.

Tabela 5. Badania przeprowadzone w grupach podwyższonego ryzyka w Zakładzie Badania Wirusów Grypy (Krajowy Ośrodek ds. Grypy w NIZP-PZH) przy współpracy z klinicystami, w których oceniano odpowiedź humoralną na szczepienia przeciwko grypie⁵

Szczepienie osób po 65 r.ż.

Należy mieć świadomość, że infekcja spowodowana przez wirus grypy otwiera drogę bakteriom chorobotwórczym. Osoby starsze należą do grupy podwyższonego ryzyka i wskazane jest, aby zaszczepiły się przeciw niektórym chorobom zakaźnym, a mianowicie:

• przeciwko pneumokokom – jak już wspomniano, łączna śmiertelność z powodu grypy i zapalenia płuc sprawia, że choroby te są na 6 pozycji jako przyczyna zgonu wśród osób >65 r.ż., a na 5 pozycji w przypadku starszych pacjentów
• przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A – zaleca się szczepienie osobom wyjeżdżającym za granicę, zwłaszcza do krajów tropikalnych o odmiennych niż w Europie warunkach higienicznych, jak również osobom mieszkającym w zbiorowych placówkach oraz zatrudnionym przy produkcji i dystrybucji żywności
• przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby B – zaleca się osobom starszym, które nie były zaszczepione, a ze względu na wiek są w grupie podwyższonego ryzyka, chorym przygotowywanym do zabiegów operacyjnych, osobom, które ze względu na wykonywane zajęcia są narażone na zakażenie związane z uszkodzeniem ciągłości tkanek lub poprzez kontakt seksualny, przewlekle chorym o wysokim ryzyku zakażenia: z chorobami przebiegającymi z niedoborem odporności oraz leczonym immunosupresyjnie, pacjentom dializowanym oraz chorym na cukrzycę
• przeciwko tężcowi, błonicy, krztuścowi – szczepienie zalecane jest co 10 lat
• przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR) – osobom nieszczepionym przeciwko odrze, śwince, różyczce w ramach szczepień obowiązkowych rekomenduje się szczepienia, zwłaszcza w obecnej sytuacji epidemiologicznej.

Podsumowanie

• Powikłania po każdej chorobie zakaźnej należy rozpatrywać nie tylko w aspekcie powikłań zdrowotnych, lecz także w kontekście wymiernych kosztów finansowych ponoszonych przez państwo.
• Osoby po 65 r.ż. powinny szczepić się przeciwko: grypie, pneumokokom, wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i typu B, odrze, śwince, różyczce, tężcowi, błonicy i krztuścowi.