HIV i HPV – profilaktyka wyzwaniem każdego lekarza
19.12.2024
Infekcje przenoszone drogą płciową (STI – sexually transmitted infections) należą do najczęstszych chorób zakaźnych. Zalicza się do nich infekcje wywoływane przez ponad 40 patogenów – wirusy, bakterie i pierwotniaki. Niosą one za sobą poważne następstwa zdrowotne, społeczne i ekonomiczne. Bezobjawowo przebiegające infekcje mogą się rozwijać, powodując komplikacje zdrowotne, a nieświadomy nosiciel może zakażać kolejne osoby. Jest to szczególnie ważne u nastolatków, których świadomość zdrowotna dopiero się kształtuje. To na rodzicach, nauczycielach i lekarzach ciąży odpowiedzialność za edukację seksualną, która w znaczący sposób może zmniejszyć zachorowalność na STI i zapobiec ich następstwom.
Porównując dane statystyczne z lat 2019 i 2020, można zaobserwować spadek zachorowalności na choroby przenoszone drogą płciową w polskiej populacji1. Należy jednak podkreślić, że prawdopodobnie ma to związek z ograniczonym dostępem do ochrony zdrowia i mniejszą częstością zgłoszeń tego typu zachorowań w okresie pandemii COVID-19. Szczególnie niepokojąca jest liczba zakażeń wśród młodych ludzi. Prawie 85% przypadków dotyczy osób poniżej 25 r.ż.2 Poza wiekiem istnieje wiele innych czynników ryzyka, łatwych do wyodrębnienia przy rutynowej wizycie lekarskiej (tab. 1)2-4.
Obniżający się wiek inicjacji seksualnej, choć często marginalizowany, jest faktem. W 1997 r. w Polsce średni wiek rozpoczęcia współżycia wynosił 19,34 roku dla kobiet i 18,43 roku dla mężczyzn. W 2005 r. było to odpowiednio 18,83 roku i 18,06 roku. W grupie wiekowej do 15 r.ż. ok. 27,3% chłopców i 16,8% dziewcząt deklarowało podjęcie aktywności seksualnej. Oprócz tego w naszym kraju odnotowano największy wzrost częstości zachowań ryzykownych, rozumianych jako podejmowanie stosunków płciowych bez stosowania jakichkolwiek metod antykoncepcji i zapobiegania infekcjom przenoszonym drogą płciową. Jak wskazują badania, osoby w młodszym wieku rzadziej stosują metody antykoncepcji niż osoby w starszych grupach wiekowych3.
Po stwierdzeniu infekcji przenoszonej drogą płciową u pacjenta pediatrycznego najistotniejsze jest przeanalizowanie, czy STI nie wynika z czynu zabronionego. W rozdziale XXV Kodeksu karnego (kk) „Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności” znajdziemy penalizowane zachowania seksualne, m.in.:
Obowiązek denuncjacji przestępstwa lub podejrzenia takiego czynu nakłada na instytucje i osoby fizyczne art. 304 Kodeksu postępowania karnego. W takich sytuacjach bardzo istotna jest dokładanie prowadzona dokumentacja, która może posłużyć później jako materiał dowodowy. Zachodzi także konieczność odpowiedniego zabezpieczenia śladów biologicznych oraz wysłania pacjenta na obdukcję do lekarza medycyny sądowej.
Przebieg STI u nastolatków zasadniczo nie różni się od przebiegu u osób dorosłych. Z reguły jednak młodzi pacjenci znacząco później po wystąpieniu pierwszych objawów zgłaszają się lekarza. Aż 25% z nich próbuje samodzielnie różnych metod leczniczych3.
Ponieważ mamy do czynienia z pacjentem małoletnim, w proces diagnostyczno-terapeutyczny musi zostać włączony rodzic/opiekun. Zdarza się, że znacząco utrudnia to diagnostykę. Czasami w obawie przed rodzicami pacjenci nie podają wszystkich istotnych informacji i dysymulują objawy. Przy podejrzeniu lub stwierdzeniu jednej z chorób przenoszonych drogą płciową konieczne jest wykonanie pełnej diagnostyki w kierunku innych infekcji z tej grupy. Należy zachęcać pacjenta do przekazania informacji na ten temat partnerom seksualnym, w celu objęcia ich właściwym leczeniem. W niektórych przypadkach (np. chlamydioza, rzeżączka) rekomendowane jest leczenie partnera nawet bez uprzedniego zbadania go. Zwiększa to szanse na współpracę i brak wtórnego zakażenia5.
Zakażenie Chlamydia trachomatis może powodować liczne choroby, w tym noworodkowe zapalenie spojówek, zapalenie płuc, jaglicę, zakażenie narządów płciowych czy ziarniniaka wenerycznego (LGV – lymphogranuloma venereum). Chlamydia trachomatis występuje w co najmniej 18 wariantach serologicznych. Za zakażenia narządów płciowych i okołoporodowe odpowiadają warianty B oraz D-K.
Najwyższy wskaźnik zakażeń obserwuje się wśród dorastających dziewcząt i kobiet w wieku 14-24 lat. W ciągu kilku miesięcy od rozpoznania u ok. 30% dochodzi do nawrotu zakażenia.