Jak zmniejszyć liczbę późnych rozpoznań zakażenia HIV. Słów kilka o testowaniu, typowych i nietypowych objawach zakażenia

Przetrwałe uogólnione powiększenie węzłów chłonnych (PGL − persistent generalized lymphadenopathy) rozwija się zazwyczaj pod koniec ostrej choroby retrowirusowej. Jest definiowane jako utrzymujące się minimum 3 miesiące powiększenie węzłów chłonnych >1 cm średnicy w co najmniej dwóch okolicach (poza pachwinami). Badanie w kierunku HIV powinno być jedną z podstawowych analiz laboratoryjnych w diagnostyce różnicowej limfadenopatii. Niestety nadal bardzo często test w kierunku HIV jest wykonywany na końcu czasochłonnej, kosztownej i skomplikowanej diagnostyki uwzględniającej badania hematologiczne czy pozytonową tomografię emisyjną (PET – positron emission tomography).

Tabela 1. Objawy związane z zakażeniem HIV według Centers for Disease Control and Prevention (CDC)⁸

Jako kolejne opisuje się stadium zakażenia bezobjawowego. Może ono trwać od 1,5 roku do 15 lat. Po tym czasie mogą zacząć się pojawiać różne objawy, które nie upoważniają jeszcze do podejrzenia/rozpoznania AIDS, ale zdecydowanie powinny skłaniać do diagnostyki w kierunku zakażenia HIV. Listę stanów chorobowych według klasyfikacji Centers for Disease Control and Prevention (CDC) z 1993 roku zebrano w tabeli 1⁸.

Tabela 2. Choroby wskaźnikowe AIDS

Faza AIDS charakteryzuje się niedoborem odporności (liczba limfocytów T CD4 <200 komórek/mm³) oraz występowaniem tzw. chorób wskaźnikowych, czyli takich, które niezwykle rzadko są obecne u osób niezakażonych HIV. Listę chorób wskaźnikowych AIDS według klasyfikacji CDC przedstawiono w tabeli 2.

Sytuacje kliniczne i stany stanowiące wskazania do wykonania badania w kierunku zakażenia HIV występują w niemal każdej dziedzinie medycyny. Zakażenie HIV należy brać pod uwagę w diagnostyce wszystkich chorób przebiegających w sposób nietypowy. Do stanów chorobowych, w których należy zlecić badanie w kierunku HIV, należą m.in.:

• w zakresie chorób wewnętrznych
  • gorączka o niejasnej przyczynie
  • niezamierzona utrata masy ciała/zespół wyniszczenia
  • zaburzenia morfologii krwi (niedokrwistość i/lub trombocytopenia, i/lub leukopenia)
  • grzybica przełyku, żołądka, tchawicy, oskrzeli
  • zapalenie jelit o niejasnej przyczynie i/lub przewlekła biegunka
  • zapalenia płuc (śródmiąższowe, nawracające bakteryjne, wirusowe, grzybicze)
  • gruźlica
  • powiększenie węzłów chłonnych
  • nefropatie kłębuszkowe
• w zakresie chorób zakaźnych
  • rozległy i/lub nawracający półpasiec
  • zespół mononukleozopodobny
  • neuroinfekcje (m.in. toksoplazmoza, kryptokokoza)
  • wirusowe zapalenie wątroby
• w zakresie dermatologii i wenerologii
  • zakażenia przenoszone drogą kontaktów seksualnych
  • łojotokowe zapalenie skóry
  • mięsak Kaposiego
  • nowotwory skóry
• w zakresie onkologii i hematologii
  • chłoniaki nieziarnicze
  • rak/dysplazja nabłonkowa odbytu/szyjki macicy
  • ziarnica złośliwa
  • choroba Castlemana
  • nowotwory głowy i szyi
• w zakresie neurologii
  • encefalopatia o niejasnej przyczynie
  • ropnie mózgu
  • postępujące otępienie
  • polineuropatia
• w zakresie ginekologii i położnictwa
  • ciąża
  • zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV – human papilloma virus)
  • dysplazja/rak szyjki macicy
• w zakresie okulistyki
  • zapalenie błony naczyniowej
  • retinopatie o niejasnej etiologii
• w zakresie laryngologii
  • grzybica jamy ustnej, przełyku lub krtani
  • zapalenie ślinianek o niejasnej etiologii.

Osobną listę stanowią wskazania neonatologiczne i pediatryczne.

Zakażenie HIV można określić mianem wielkiego imitatora. W związku z tym powinno też być brane pod uwagę w innych, często nietypowych sytuacjach klinicznych.

Podsumowanie

Zmniejszenie liczby późnych rozpoznań zakażenia HIV pozostaje ogromnym wyzwaniem. Wydaje się, że jedynym sposobem na walkę z tym zjawiskiem jest zwiększenie testowania. Dotyczy to zarówno wykonywania badań w warunkach opieki zdrowotnej, jak i samotestowania przez pacjentów. W pierwszym przypadku należy edukować lekarzy różnych specjalności i przypominać im, by nie pomijali zakażenia HIV w diagnostyce różnicowej. Nie powinni mylnie zakładać, że elegancka, starsza czy deklarująca kontakty heteroseksualne osoba nie może ulec zakażeniu. W drugim przypadku należy zachęcać społeczeństwo do samodzielnego testowania. Kampanie społeczne kierowane do konkretnych grup i wykorzystanie w tym celu mediów społecznościowych powinno pomóc w dotarciu do osób podejmujących ryzykowne zachowania. Należy umożliwić powszechne przeprowadzanie badań w kierunku HIV za pomocą szybkich testów do samodzielnego wykonania czy poprzez rozwój sieci punktów anonimowego testowania. Z doświadczeń światowych wynika, że takie działania są skuteczne.