Czy w Polsce zasadne jest stosowanie pełnokomórkowej szczepionki przeciwko krztuścowi?

Częstość występowania niepożądanych odczynów poszczepiennych

Najistotniejszym parametrem, wpływającym na realizację obowiązkowych szczepień populacyjnych jest ich reaktogenność. Bez wątpienia obecność bezkomórkowego składnika krztuścowego wpływa na zmniejszenie częstości występowania NOP. Należy jednak wyraźnie podkreślić, że odczyny poszczepienne po żadnym z preparatów (ani pełnokomórkowym, ani bezkomórkowym) nie pozostawiają trwałych następstw.

Analizy poszczególnych objawów poszczepiennych związanych głównie ze składnikiem krztuścowym dokonano na podstawie przeglądu bazy danych Cochrane. Wykazano jednoznacznie zmniejszone ryzyko wystąpienia każdego z analizowanych NOP.

Zespół hipotoniczno-hiporeaktywny

Po przeanalizowaniu liczby epizodów tego zespołu objawów na podstawie systemu Vaccine Adverse Event Reporting System (VAERS) wykazano, że po podaniu preparatu z pełnokomórkowym składnikiem krztuścowym ten NOP występuje z częstością około 1 : 1750 dawek⁹.

Na podstawie danych zebranych w Kanadzie stwierdzono, że po zamianie szczepionki 5-składnikowej z pełnokomórkowym składnikiem krztuścowym na analogiczną szczepionkę z bezkomórkowym składnikiem ryzyko wystąpienia zespołu hipotoniczno-hiporeaktywnego zmniejszyło się o 60-66%¹⁰.

Jak wynika z analizy 18 badań na podstawie danych z bazy Cochrane, ryzyko wystąpienia zespołu hipotoniczno-hiporeaktywnego po zaszczepieniu DTaP vs DTwP wynosi 0,26 (0,08-0,81)¹¹.

Gorączka po szczepieniu

Gorączka obserwowana w ciągu 3 dni po szczepieniu DTwP występuje z częstością 60/100 000 dawek. Według danych z przeglądu Cochrane po przeanalizowaniu ponad 20 000 szczepień każdą z dawek wykazano zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia tego NOP po zaszczepieniu DTaP vs DTwP; ryzyko względne (RR – relative risk) wynosi odpowiednio dla kolejnych dawek w schemacie pierwotnym: 0,17 (0,13-0,20); 0,31 (0,26-0,37); 0,34 (0,30-0,38)¹¹.

Drgawki gorączkowe

Barlow i wsp. w analizie ryzyka wystąpienia drgawek gorączkowych po szczepieniu DTwP, którą objęli 340 386 podanych dawek, wykazali zwiększone prawdopodobieństwo pojawienia się tego NOP w dniu szczepienia – RR 5,7 (1,98-16,5; 95% przedział ufności [CI – confidence interval]). Podwyższone ryzyko dotyczy tylko drgawek gorączkowych, nie stwierdzono go w odniesieniu do drgawek bez gorączki. Oszacowano, że podanie szczepionki DTwP łączy się z wystąpieniem dodatkowo 6 incydentów drgawek na 100 000 podanych szczepionek w porównaniu z populacją niepoddaną szczepieniu¹².

Zamiana DTwP na DTaP znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia drgawek gorączkowych. Wielu autorów nie potwierdza zwiększonego ryzyka drgawek gorączkowych po preparatach z bezkomórkowym składnikiem krztuścowym. Jak wynika z danych pochodzących z Danii (kohorta 388 817 dzieci), niewielki wzrost ryzyka odnotowano po preparatach z acelularnym składnikiem krztuścowym w dniu szczepienia u dzieci w 3 i 5 miesiącu życia, ale nie stwierdzono go w wieku 12 miesięcy. Mimo że wykazano zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia drgawek gorączkowych w dniu szczepienia preparatem DTPa-IPV-Hib, ryzyko było niewielkie i wynosiło <4/100 000 szczepień¹³. Po przeanalizowaniu danych z USA czy Kanady dotyczących epizodów drgawek gorączkowych po zamianie szczepionki DTwP na DTaP wykazano blisko 70-procentową redukcję ich występowania oraz częstości hospitalizacji z tego powodu¹⁰.

Na podstawie analizy danych z Cochrane również wykazano zmniejszenie ryzyka drgawek gorączkowych w trakcie serii pierwotnej szczepienia; ryzyko po DTaP vs DTwP wyniosło 0,47 (0,31-0,73)¹¹.

Nieukojony krzyk

W analizie przedstawionej przez Cochrane obejmującej 8 badań, w tym blisko 17 000 szczepionych dzieci, zmniejszenie ryzyka wystąpienia tego objawu po szczepionce DTaP w porównaniu z DTwP stwierdzono po każdej z dawek w schemacie pierwotnym. Ryzyko względne po DTaP/DTwP wynosi odpowiednio: 0,15 (0,11-0,19) po pierwszej dawce; 0,29 (0,24-0,35) po drugiej dawce; 0,33 (0,24-0,46) po trzeciej dawce¹¹.

Przerwanie szczepienia w cyklu pierwotnym z powodu NOP

Na podstawie analizy 14 badań, obejmujących ponad 108 000 zaszczepionych, ryzyko przerwania cyklu pierwotnego szczepienia preparatem DTaP/DTwP wynosi 0,23 (0,12-0,43).

W praktyce oznacza to, że na 100 000 szczepionych dzieci preparatem DTwP 1171 nie ukończyło cyklu szczepienia w porównaniu z 338/100 000 dzieci szczepionych DTaP¹¹.

Przedstawione wyniki analiz jednoznacznie potwierdzają, że częstość występowania NOP po preparatach z bezkomórkowym składnikiem krztuścowym jest istotnie mniejsza niż po szczepionkach pełnokomórkowych, co łączy się z rzadszym przerwaniem realizacji szczepień i większym zaufaniem do tej formy profilaktyki.