Artykuł
Odpowiedź immunologiczna, skuteczność i działania niepożądane – porównanie szczepionek całokomórkowych i bezkomórkowych przeciwko krztuścowi
19.10.2022
PSO wyróżnia grupy dorosłych, którym szczepienie przeciwko grypie jest szczególnie zalecane. Są to osoby po przeszczepieniu narządów, pacjenci z niedoborami odporności, chorzy na nowotwory układu krwiotwórczego, kobiety w ciąży i planujące ciążę – zalecenia wynikają zarówno z przesłanek klinicznych, jak i indywidualnych. Natomiast z przesłanek epidemiologicznych szczepienie jest rekomendowane osobom >55 r.ż., a także z bliskiego kontaktu (rodzinnego i zawodowego) z dziećmi <6 r.ż. oraz osobom w podeszłym wieku i z chorobami przewlekłymi (strategia kokonowa), uczniom i studentom szkół medycznych, pracownikom ochrony zdrowia (wraz z personelem administracyjnym), pracownikom szkół, handlu, transportu oraz funkcjonariuszom publicznym, pensjonariuszom domów pomocy społecznej itp.6 Rekomendacje agencji Departamentu Zdrowia i Opieki Społecznej rządu federalnego Stanów Zjednoczonych (CDC − Centers for Disease Control and Prevention) są znacznie szersze i obejmują szczepienie przeciwko grypie sezonowej wszystkich dorosłych2.
U osób dorosłych można stosować dostępne w Polsce szczepionki inaktywowane, zarówno z rozszczepionym wirionem, jak i podjednostkowe, są one bowiem porównywalne pod względem bezpieczeństwa i immunogenności. Szczepienie przeciw grypie może być koadministrowane z innymi szczepieniami (np. przeciw COVID-19, pneumokokom, WZW).
Szczepienie przeciw grypie jest bezpłatne dla osób w wieku >75 r.ż. oraz kobiet w ciąży. Dla osób młodszych (również dzieci), pacjentów z grup ryzyka oraz osób w wieku 65-74 lat − objęte jest 50% refundacją.
Bardzo interesujące okazało się nowe polskie retrospektywne badanie wykorzystujące bazę danych Centrum e-Zdrowia. Badacze przestudiowali przypadki kliniczne pacjentów z laboratoryjnie potwierdzoną infekcją COVID-19 oraz tych, którzy zrealizowali receptę na szczepionkę przeciwko grypie. Badaniem objęto okres od stycznia 2020 do marca 2021 r., włączono do niego 116 277 pacjentów. Wykazano, że osoby >60 r.ż., które otrzymały szczepionkę przeciwko grypie, miały niższe ryzyko zgonu w przebiegu COVID-19 w porównaniu z osobami nieszczepionymi, a zależność ta rosła wraz z wiekiem. Nie zaobserwowano jednak takiej zależności u pacjentów <60 r.ż.13 Spektrum kliniczne objawów w przypadku zachorowania na grypę i COVID-19 jest podobne: gorączka, dreszcze, bóle mięśni, ból głowy oraz osłabienie. Jednak z raportów wynika, że śmiertelność w przypadku zachorowania na COVID-19 jest nawet 9,5-44,1 razy wyższa niż w przypadku szczytów zachorowalności na grypę z ostatnich 7 sezonów grypowych (dane pochodzą z USA)14. Czynnikami ryzyka ciężkiego przebiegu są przede wszystkim wiek >60 r.ż. oraz choroby współtowarzyszące15. Brazylijscy badacze przeprowadzili podobne badanie retrospektywne. Przeanalizowano ponad 92 tysiące przypadków zachorowań na COVID-19 i wykazano o 17% mniejsze ryzyko śmiertelności, o 8% niższe ryzyko intensywnej terapii i o 18% niższe ryzyko inwazyjnego wspomagania oddechu u pacjentów zaszczepionych uprzednio przeciwko grypie16. Conlon i wsp. (2021) sugerują, że zaszczepieni przeciwko grypie pacjenci chorzy na COVID-19 rzadziej wymagali hospitalizacji lub mechanicznej wentylacji, a ich hospitalizacja trwała krócej (iloraz szans [OR – odds ratio] 0,58, 0,45, 0,76)17.
Krztusiec (koklusz, pertussis) jest chorobą zakaźną, wywoływaną przez zakażenie Gram(-) pałeczką Bordatella pertussis.
W ciągu ostatnich lat sytuacja epidemiologiczna krztuśca w Polsce uległa istotnym zmianom. Obserwujemy przesunięcie zachorowań z populacji najmłodszych na starsze grupy wiekowe. Aktualnie na krztusiec chorują nastolatki oraz osoby dorosłe, będąc głównym źródłem zakażenia dla najmłodszych dzieci (noworodków i niemowląt), które są obarczone najwyższym ryzykiem powikłań i zgonu. Na taką sytuację składają się m.in.: zanikająca odporność poszczepienna w miarę upływu czasu po szczepieniu, stała obecność drobnoustroju chorobotwórczego w populacji, wysoka zakaźność, przenoszenie zakażenia na najmłodszych od niekompletnie zaszczepionych opiekunów i osób z najbliższego otoczenia oraz odmowy szczepień u dzieci18-20.
Krztusiec u dorosłych jest niedoszacowany i zbyt późno wykrywany. Dzieje się tak z powodu skąpych i bardzo niespecyficznych objawów, które przypominają przeziębienie lub grypę, rzadkiego wykonywania badań diagnostycznych w kierunku krztuśca. Aktualną sytuację epidemiologiczną krztuśca w Polsce przedstawia rycina 4.
W zapobieganiu zachorowaniom na krztusiec podstawę stanowią szczepienia ochronne, przede wszystkim uniwersalne, szczepienia niemowląt, dzieci kilkuletnich, z dawkami przypominającymi podawanymi w wieku wczesnoszkolnym i nastoletnim.
Jednak powszechnie uznaje się, że nawet gdyby uzyskano 100% wyszczepienia niemowląt i dzieci, nadal istniałaby grupa dzieci zbyt młodych, aby je zaszczepić (bowiem szczepienia dzieci rozpoczyna się, gdy kończą one 6 tydzień życia), nadal narażonych na zachorowanie. To właśnie z tego powodu, mając na uwadze ochronę najmłodszych dzieci, wskazane są szczepienia przeciw krztuścowi kobiet w ciąży oraz ich uzupełnienie – szczepienia osób z najbliższego otoczenia małego dziecka w celu zminimalizowania ryzyka transmisji patogenu chorobotwórczego w najbliższym otoczeniu dziecka (strategia kokonowa). Te strategie ochronne przedstawia rycina 5.
