W pierwszych otwartych badaniach klinicznych dotyczących zastosowania mykofenolanu mofetylu w atopowym zapaleniu skóry uzyskano obiecujące wyniki: u większości pacjentów obserwowano znaczącą poprawę po 4-8-tygodniowym leczeniu.^17,18 Jednak wyniki te nie zawsze udało się powtórzyć w kolejnych badaniach. W nowszym niezaślepionym randomizowanym badaniu klinicznym porównywano skuteczność mykofenolanu sodu (EC-MPS) i cyklosporyny w terapii podtrzymującej średnio nasilonego i ciężkiego AZS.¹⁹ Odnotowano podobną skuteczność w obydwu grupach, jednak początek działania leku był opóźniony w przypadku mykofenolanu sodu. Po zakończeniu leczenia częstość nawrotów była wyższa w grupie leczonej cyklosporyną, co sugeruje, że leczenie EC-MPS może wiązać się z dłuższym efektem terapeutycznym. Profil działań niepożądanych także był korzystniejszy w grupie leczonej mykofenolanem. Nie odnotowano występowania zakażeń skórnych podczas terapii.

Nowe leczenie ogólnoustrojowe

Terapia biologiczna

Leczenie biologiczne polega na stosowaniu cząsteczek białkowych wytwarzanych przez organizmy żywe, hamujących lub naśladujących działanie białek naturalnie występujących u człowieka. Do starszych leków biologicznych zaliczamy interferon i dożylne immunoglobuliny. Skuteczność tych ostatnich jest ograniczona,²⁰ a wysoki koszt leczenia sprawia, że są obecnie rzadko stosowane w terapii AZS. Interferon przynosi umiarkowane korzyści terapeutyczne,²⁰ a grypopodobne objawy uboczne oraz wysoki koszt ograniczają jego zastosowanie.

Przeciwciała monoklonalne

Nowa grupa przeciwciał monoklonalnych (mABs – monoclonal antibodies) daje nieznane dotąd możliwości leczenia. Badaniom klinicznym poddano zastosowanie w leczeniu AZS kilku spośród nowych leków biologicznych, będących przeciwciałami monoklonalnymi, a w licznych przypadkach klinicznych opisywano zastosowanie w AZS inhibitorów czynnika martwicy nowotworów (TNF – anti-tumour necrosis): adalimumabu, etanerceptu oraz infliksymabu.²¹ Jednak z powodu sprzecznych wyników i zrozumienia, iż odpowiedź w AZS jest zależna przede wszystkim od limfocytów pomocniczych Th2, nie Th1, badania na większą skalę nie zostały przeprowadzone.

Nowsza generacja przeciwciał monoklonalnych skierowanych przeciwko IgE i szlakom eozynofilowym wzbudziła większe zainteresowanie z powodu spektakularnych efektów leczenia obserwowanych w innych chorobach atopowych, astmie alergicznej i alergicznym nieżycie nosa.

Omalizumab

Omalizumab jest humanizowanym monoklonalnym mysim przeciwciałem skierowanym przeciwko IgE. Uzyskano obiecujące wyniki leczenia z zastosowaniem tego leku w chorobach IgE-zależnych, takich jak astma alergiczna i alergiczny nieżyt nosa. Wyniki te okazały się trudne do uzyskania w przypadku AZS. W piśmiennictwie opisano kilka przypadków, w których uzyskano znaczącą poprawę kliniczną po zastosowaniu omalizumabu w AZS związanym z wysokim całkowitym stężeniem IgE.²² Jednak w nowym randomizowanym badaniu klinicznym prowadzonym metodą podwójnie zaślepionej próby u 20 pacjentów lek ten nie wpłynął znacząco na kliniczny obraz choroby, poza zmniejszeniem stężenia wolnej IgE w surowicy.²³

Mepolizumab

Podobnie, niewielkie badania wczesnej fazy z mepolizumabem, nowym humanizowanym białkiem monoklonalnym skierowanym przeciwko IL-5 (cytokinie ważnej w produkcji i dojrzewaniu eozynofilów), wykazały jedynie niewielką korzyść w zmniejszeniu nasilenia AZS mimo znaczącego spadku liczby krążących eozynofilów.²⁴

Słaba poprawa kliniczna w leczeniu AZS za pomocą omalizumabu i mepolizumabu, które – jak udowodniono – powodują spadek aktywności IgE, sugeruje, że patogeneza przewlekłego AZS jest bardziej złożona; nie jest związana tylko z odpowiedzią IgE. Jeśli te nowe leki mają znaleźć zastosowanie w terapii AZS, to przede wszystkim w leczeniu ostrej postaci choroby lub w przypadkach z potwierdzoną nadreaktywnością związaną ze swoistymi IgE.

Alitretynoina

Dwa szeroko zakrojone randomizowane badania kliniczne z zastosowaniem alitretynoiny, nowej pochodnej witaminy A należącej do grupy retinoidów, wykazały znaczącą poprawę kliniczną w przewlekłym wyprysku na rękach. Alitretynoina jest obecnie zarejestrowana w tym wskazaniu. Postulowano, iż może być skuteczna również w postaci AZS zajmującej inne partie ciała niż tylko ręce (uogólnionej). Badacze wskazują na potrzebę przeprowadzenia dużych badań klinicznych z zastosowaniem leku w tym wskazaniu, jednak nie zostały one jeszcze rozpoczęte. Wstępne wyniki otwartego badania klinicznego z udziałem sześciu pacjentów wykazały znaczną kliniczną poprawę w uogólnionej postaci AZS w czasie 12-tygodniowego leczenia, przy dobrym profilu bezpieczeństwa.²⁵ Metody ogólnoustrojowego leczenia atopowego zapalenia skóry wraz ze stopniem wiarygodności dowodów przedstawiono w tabeli 2.