Praktyka kliniczna

Łupież różowy Giberta – częsta dermatoza o łagodnym przebiegu

dr n. med. Dorota Purzycka-Bohdan

dr hab. n. med. Aneta Szczerkowska-Dobosz

lek. Patrycja Rogowska

Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii, Gdański Uniwersytet Medyczny, kierownik kliniki: prof. dr hab. n. med. Roman J. Nowicki

Adres do korespondencji: dr n. med. Dorota Purzycka-Bohdan, Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii, Gdański Uniwersytet Medyczny, ul. Mariana Smoluchowskiego 17, 80-214 Gdańsk, e-mail: purzycka-bohdan@gumed.edu.pl

Small dorota purzycka bohdan opt

dr n. med. Dorota Purzycka-Bohdan

Small aktualne opt

dr hab. n. med. Aneta Szczerkowska-Dobosz

Small lek  patrycja rogowska opt

lek. Patrycja Rogowska

  • Jaka jest rola czynników infekcyjnych w etiologii łupieżu różowego Giberta
  • Prawidłowe rozpoznanie we wczesnym stadium pozwala uniknąć zbędnej diagnostyki i terapii – jak zatem powinna wyglądać właściwa diagnostyka różnicowa
  • Leczenie łupieżu różowego Giberta i uniknięcie powikłań, zwłaszcza w przypadku wystąpienia tej dermatozy w ciąży

Łupież różowy Giberta jest łagodną chorobą skóry, która cechuje się występowaniem medalionowatych, rumieniowo-złuszczających wykwitów w obrębie tułowia i dosiebnych części kończyn. Zmianom skórnym niekiedy towarzyszy świąd. Przyczyna choroby pozostaje nieznana, choć wiele badań wskazuje na możliwy wpływ czynników infekcyjnych na rozwój łupieżu różowego Giberta. Dermatoza trwa zazwyczaj od 4 do 6 tygodni, a stan ogólny chorego nie budzi zastrzeżeń. Ze względu na samoistne ustępowanie wykwitów, istotne jest prawidłowe rozpoznanie choroby na wczesnym etapie w celu uniknięcia zbędnej diagnostyki i terapii.

Łupież różowy (pityriasis rosea) jest łagodnym, samoograniczającym się schorzeniem skóry należącym do grupy chorób rumieniowo-złuszczających1. Dermatoza ta została po raz pierwszy rozpoznana w 1798 r. przez Roberta Willana, natomiast po raz pierwszy opisana w 1860 r. przez francuskiego dermatologa Camille Melchiora Giberta, stąd nazywana jest łupieżem różowym Giberta1.

Epidemiologia

Choroba stwierdzana jest u około 0,5-2% populacji, z podobną częstością u obu płci2. Zazwyczaj pojawia się między 10 a 35 r.ż., choć może wystąpić zarówno u dzieci, jak i u osób starszych2-4. Łupież różowy ma skłonność do występowania sezonowego, zwykle w okresie jesiennym i zimowym5. Częstsze zachorowania obserwuje się wśród osób z bliskiego kontaktu chorego, np. współdomowników3.

Etiologia

Dotychczas nie określono jednoznacznie przyczyny choroby, jednak wiele badań i obserwacji klinicznych wskazuje na rolę czynników infekcyjnych5,6:

  • częste współwystępowanie zmian z wirusową infekcją górnych dróg oddechowych
  • wzrost zachorowalności wśród osób z kontaktu chorego
  • sezonowy wzrost zachorowań
  • samoistne ustępowanie zmian
  • niski odsetek nawrotów.


Prawdopodobnym czynnikiem etiologicznym jest reaktywacja infekcji ludzkim wirusem herpes typu 6 (HHV-6) lub typu 7 (HHV-7), a także innymi wirusami z rodziny herpes (wirus ospy wietrznej i półpaśca, wirus Epsteina-Barr)7,8.Ponadto sugerowano związek choroby z zakażeniem cytomegalowirusem, parwowirusem B19, pikornawirusem, wirusem grypy, wirusem gorączki denga, mycoplasmą, chlamydią czy legionellą5. Opisano przypadki wystąpienia łupieżu różowego Giberta po szczepieniu przeciwko pneumokokom, grypie (H1N1), wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, błonicy czy ospie9. Udokumentowano również możliwy związek rozwoju choroby z przyjęciem leków takich jak sole złota, barbiturany, kaptopryl, ketotifen, klonidyna, metronidazol, bizmut lub niesteroidowe leki przeciwzapalne2,10,11. Opublikowane ostatnio badanie Wang i wsp. wskazuje na istotną rolę układu immunologicznego w patogenezie choroby, a w szczególności dominującą funkcję limfocytów T w rozwoju zmian skórnych12.

Obraz kliniczny

Wykwitem pierwotnym jest okrągła lub owalna, różowa bądź czerwona plama z powierzchownym złuszczaniem zwłaszcza na obwodzie1,4. Początkowo pojawia się blaszka zwiastunowa, tzw. blaszka macierzysta (herald patch), która jest większa (kilkucentymetrowa), charakteryzuje się silniejszym złuszczaniem i obserwowana jest niemal w 90% przypadków2. Blaszka macierzysta często jest niezauważana przez chorego lub błędnie leczona jako infekcja grzybicza. Po kilku lub kilkunastu dniach dochodzi do wysiewu licznych rozsianych, symetrycznych, drobnych wykwitów zlokalizowanych głównie na tułowiu i proksymalnych częściach kończyn (rycina 1). Układ zmian na plecach przypomina wzór drzewka bożonarodzeniowego, gdyż oś wykwitów przebiega wzdłuż linii rozszczepów skórnych – linii Langera3,4. W górnej części klatki piersiowej zmiany przybierają układ litery V2. Stan ogólny chorego na ogół jest dobry. Według doniesień z literatury objawy prodromalne pod postacią bólu gardła, osłabienia, utraty apetytu oraz nieznacznie podwyższonej temperatury ciała mogą dotyczyć nawet 69% pacjentów z łupieżem różowym Giberta1,13. W obrazie klinicznym choroby może występować świąd skóry. Zwykle ma on charakter łagodny, rzadziej odczuwany jest w stopniu umiarkowanym lub nasilonym.

Small ryc  1 opt

Rycina 1. Wykwity skórne w przebiegu łupieżu różowego Giberta

Small 23749

Rycina 2. Podobieństwo kliniczne łupieżu różowego Giberta (A) oraz osutki kiłowej (B)

Small 24002

Rycina 3. Podobieństwo kliniczne blaszki macierzystej w przebiegu łupieżu różowego Giberta (A) oraz ogniska grzybicy skóry gładkiej (B)

Dermatoza ma charakter samoograniczający się, ustępuje po około 4-6 tygodniach, nie pozostawiając śladów, choć może utrzymywać się nawet przez 3-4 miesiące z pozostawieniem przebarwień lub odbarwień. Przebycie łupieżu różowego Giberta powoduje zwykle trwałą odporność, co może sugerować uodpornienie organizmu na nieznany czynnik infekcyjny. Jednak zdarzają się nawroty choroby obserwowane u 2,8-3,7% pacjentów7,14. Według najnowszego doniesienia z 2019 r. ponowne wystąpienie choroby w ciągu 4 lat od diagnozy może dotyczyć nawet 25,9% chorych13.

Łupież różowy niekiedy przybiera postać atypową – bez występowania blaszki macierzystej, bez złuszczania w obrębie zmian oraz z nietypową lokalizacją. Zmiany w obrębie śluzówki jamy ustnej stwierdza się u około 16% pacjentów – pod postacią niewielkich nadżerek, rumieniowych plam lub grudek13. W większości przypadków są one bezobjawowe, dlatego rzadko zgłaszane przez chorych i diagnozowane. W przypadku wystąpienia łupieżu różowego Giberta u dzieci, wykwity wyglądają podobnie jak u dorosłych, lecz towarzyszący świąd skóry jest znacznie częściej stwierdzany w tej grupie pacjentów2. Gdy zmiany lokalizują się w miejscach nietypowych, takich jak pachy, pachwiny, twarz, szyja lub okolice akralne, dermatozę określa się mianem łupieżu różowego odwróconego (inversus pityriasis rosea)15.

Do góry